Jakie owoce można jeść przy cukrzycy?

Osoby chorujące na cukrzycę powinny stosować zbilansowaną dietę, zawierającą wszystkie potrzebne składniki pokarmowe. Może ona zawierać także owoce, jednak w ograniczonych ilościach i nie wszystkie. Nie powinny być one jedzone wieczorem. Powinny to być owoce o niskim indeksie glikemicznym, takie jak na przykład awokado, jabłka, maliny czy grejpfruty.

Cukrzyca jest przewlekłą nieuleczaną chorobą, która polega na tym, że trzustka nie produkuje wystarczającej ilości insuliny – hormonu potrzebnego między innymi do metabolizmu węglowodanów, lub produkowana insulina nie jest prawidłowo wykorzystywana. W rezultacie następuje zaburzenie metabolizmu węglowodanów, a także lipidów i białek.

Najczęstszym typem tej choroby, który dotyczy nawet ponad 90 procent cukrzyków, jest cukrzyca typu 2, która rozwija się w dorosłym wieku, najczęściej po 40. roku życia. Przeważnie jest to cukrzyca insulinoniezależna. Chorzy przyjmują leki, a w razie potrzeby wprowadzana jest insulinoterapia.

W cukrzycy typu 1, która występuje przeważnie u dzieci i młodzieży i jest chorobą autoimmunologiczną, trzustka nie wytwarza insuliny potrzebnej do przetwarzania glukozy lub wytwarza jej bardzo mało. W przypadku tego typu cukrzycy konieczne jest podawanie insuliny.

Osoby chorujące na cukrzycę typu 1 lub 2 mogą prowadzić normalne życie i cieszyć się dobrym samopoczuciem, jeśli pozostają pod kontrolą diabetologa, przestrzegają zaleceń lekarskich, dotyczących przyjmowania leków lub odpowiednich dawek insuliny oraz właściwego sposobu odżywiania i stylu życia, którego częścią powinna być aktywność fizyczna.

Dieta w cukrzycy

W przypadku osób chorujących na cukrzycę, zarówno typu 1 jak 2, istotną rolę odgrywa odpowiednia dieta, która wpływa na utrzymanie właściwego stężenia glukozy we krwi. Zmniejsza ona także ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycy i chorób naczyniowych.

Warto podkreślić, że dieta osób chorych na cukrzycę opiera się na zasadach zdrowego odżywiania, które powinien stosować każdy.

Polega ona na regularnych, odpowiednio zbilansowanych posiłkach, powinna być dostosowana do wieku, płci, masy ciała, poziomu aktywności fizycznej czy indywidualnych preferencji pokarmowych. Przy opracowaniu takiej diety warto skorzystać z pomocy dietetyka.

Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w leczeniu cukrzycy mogą być stosowane różne strategie żywieniowe, na przykład dieta śródziemnomorska, dieta DASH czy diety roślinne.  Założenia diety i schemat leczenia powinny być ustalane indywidualnie, a priorytetowo należy traktować szacowanie zawartości w diecie węglowodanów.

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego udział białek w dziennym zapotrzebowaniu kalorycznym powinien wynosić 15-20 procent, połowę białka powinno stanowić białko roślinne, połowę - zwierzęce. U zdrowej osoby dorosłej ilość spożywanego dziennie białka może wynosić około 1 g na 1 kg masy ciała.

Tłuszcze powinny stanowić 30-35 procent, maksymalnie 40 procent, dziennego zapotrzebowania na energię. Tłuszczy nasyconych zaleca się maksymalnie 10 procent, jednonienasyconych – 10-15 procent, natomiast wielonienasyconych – 6-10 procent wartości kalorycznej diety.

Natomiast węglowodany powinny stanowić 45-50 procent wartości energetycznej diety i głównie pochodzić z węglowodanów złożonych-bogatych w błonnik oraz o niskim indeksie glikemicznym.

U osób z nadwagą lub otyłością i cukrzycą typu 2 najlepiej jest stosować 40-44 procent węglowodanów w stosunku do dziennego zapotrzebowania.

Owoce a cukrzyca – czy można je jeść?

Szczególne znaczenie w diecie osoby chorej na cukrzycę ma rodzaj spożywanych węglowodanów. Całkowicie wyeliminowane albo znacznie ograniczone powinny być węglowodany proste, łatwo przyswajalne, czyli cukier, słodycze (cukierki, ciastka, ciasta, czekolady), przetwory z dodatkiem cukru, takie jak dżemy powidła, konfitury, miód, słodkie bułki, a także pieczywo z dodatkiem cukru, karmelu i słodu.

Dopuszcza się używanie słodzików naturalnych takich jak stewia, erytrytol i ksylitol, lub sztucznych - aspartam, acesulfam.

Zamiast produktów zawierających cukry proste w diecie powinny się znaleźć tzw. węglowodany złożone - bogate w błonnik, czyli razowe, pełnoziarniste pieczywo, chleb graham, płatki jęczmienne, żytnie, owsiane (nie błyskawiczne), pełnoziarniste kasze (gryczana, owsiana, pęczak), brązowy ryż czy makarony razowe.

Produkty te, zawierają dużo błonnika pokarmowego, który korzystnie wpływa na prawidłowy poziom glukozy i insuliny we krwi, reguluje pracę przewodu pokarmowego oraz pomaga utrzymać właściwą masę ciała. Zaleca się spożywanie około 25-40 gramów błonnika dziennie w produktach żywnościowych.

Owoce to produkty, które oprócz węglowodanów i błonnika zawierają także dużą ilość witamin i mikroelementów, dlatego nie powinno ich zabraknąć w diecie każdego, także osoby chorej na cukrzycę.

Jednak nie wszystkie owoce są polecane dla cukrzyka. Przy ich ocenie, podobnie jak innych produktów żywnościowych (szczególnie węglowodanowych) warto brać pod uwagę tzw. indeks glikemiczny. Nasuwa się więc pytanie - jakie owoce jeść przy cukrzycy?

Owoce dla cukrzyka a indeks glikemiczny

Pojęcie indeksu glikemicznego zostało wprowadzone w 1981 roku w celu umożliwienia klasyfikacji produktów spożywczych na podstawie ich wpływu na poziom glukozy we krwi i szybkość zwiększania się tego poziomu.

Zgodnie z definicją FAO (Food and Agriculture Organization – Organizacji ds. Żywności i Rolnictwa) oraz WHO (World Health Organization - Światowej Organizacji Zdrowia) z 1998 roku, indeks glikemiczny oznacza pole powierzchni pod krzywą glikemii po spożyciu 50 g węglowodanów posiłku testowanego w stosunku do pola pod krzywą odpowiedzi glikemicznej, po spożyciu analogicznej ilości węglowodanów z produktu standardowego — glukozy lub białego pieczywa.

Stwierdzono, że produkty o wysokim indeksie glikemicznym gwałtownie zwiększają stężenie glukozy we krwi, a to powoduje wyrzut insuliny i nagłe zmniejszenie stężenia glukozy. Prowadzi to do uczucia głodu i spożywania większej ilości pożywienia.

Natomiast produkty o niskim indeksie glikemicznym i wyższej zawartości błonnika dają większe uczucie sytości oraz minimalizują wydzielanie insuliny po posiłku, dzięki temu opóźniają wystąpienie uczucia głodu. Dieta zawierająca produkty o niskim indeksie glikemicznym poprawia insulinowrażliwość, czyli wrażliwość tkanek na działanie insuliny.

W związku z tym cukrzykom zaleca się spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym. Ostrożność natomiast trzeba wykazać przy produktach węglowodanowych, z których wiele posiada wysoki indeks glikemiczny, dotyczy to na przykład słodyczy, deserów czy ciast, a także produktów, które w składzie zawierają dodatek cukru lub syropu glukozowo-fruktozowego.

Owoce dla diabetyków

Biorąc pod uwagę indeks glikemiczny, jakie owoce może jeść cukrzyk?

Owoce dla cukrzyka to te, których indeks glikemiczny nie przekracza 50 czyli: awokado (indeks glikemiczny - 10), agrest (15), wiśnie (22), jabłka (34), maliny (25), grejpfrut (25), jeżyny (25), mandarynki (30), brzoskwinie (30), truskawki (40), borówki (50), jagody (45), porzeczki (25). Wyższy indeks glikemiczny mają takie owoce jak mango (51), banan (52), melon (65), jagody czarne (53), daktyle suszone (70 ) czy arbuzy (72).

Na wartość indeksu glikemicznego owoców wpływa stan ich dojrzałości - owoce mniej dojrzałe mają niższy IG niż te bardziej dojrzałe. Wpływ na indeks glikemiczny ma także poddawanie produktów obróbce termicznej oraz stopień ich rozdrobnienia. Produkty przetworzone i rozdrobnione mają wyższy indeks glikemiczny niż surowe.

Źródła:

Juruć A., Pisarczyk-Wiza D., Wierusz-Wysocka B., Zalecenia dietetyczne i zachowania żywieniowe u osób z cukrzycą typu 1 — czy mają wpływ na kontrolę metaboliczną? Diabetologia Kliniczna 2014, tom 3, nr 1, 22–30
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych z cukrzycą 2021, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego
Ostrowska J., Jeznach-Steinhagen A., Czynniki wpływające na wartość indeksu glikemicznego oraz jego zastosowanie w leczeniu dietetycznym cukrzycy, Forum Medycyny Rodzinnej, 2016, tom 10, nr 2, 84 -90