Udar mózgu - przyczyny, objawy, skutki i leczenie

Przy wystąpieniu udaru mózgu najistotniejszy jest czas reakcji. Im wcześniej zastosowane będzie odpowiednie leczenie tym większe są szanse na  powrót pacjenta do pełni zdrowia. Udar występuje przy pęknięciu naczynia krwionośnego w mózgu lub zablokowaniu dopływu krwi do mózgu.

Udar mózgu - co to jest

Wg definicji Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization - WHO) udar mózgu to nagłe wystąpienie ogniskowego lub uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, trwającego dłużej niż 24 godziny i wynikającego wyłącznie z przyczyn naczyniowych. W literaturze można czasem spotkać historyczne sformułowanie „apopleksja” oznaczające nagły wylew krwi do mózgu. 
Udar występuje, gdy główne naczynie tętnicze w mózgu pęka i zaczyna krwawić lub gdy dochodzi do zablokowania dopływu krwi do mózgu. W zależności od powyższego wyróżnia się dwa rodzaje udarów: krwotoczny oraz niedokrwienny, który diagnozowany jest u 80 procentów pacjentów. Oba stanowią zagrożenie dla życia i wymagają niezwłocznego wezwania pogotowia ratunkowego. Aby zapobiec następstwom udaru niezbędna jest natychmiastowa reakcja. Im wcześniej pacjent trafi na oddział udarowy, tym większą ma szansę na całkowite wyzdrowienie. Statystyki pokazują, że co roku na udar mózgu zapada aż 80 tysięcy osób.

Udar mózgu - przyczyny

Jak wcześniej zostało przedstawione, aż 80 procent wszystkich przypadków stanowią udary niedokrwienne, wywołane niedrożnością naczyń krwionośnych w mózgu. Powstają w wyniku zablokowania tętnicy doprowadzającej krew do mózgu. Blokada może być spowodowana zakrzepem krwi lub miażdżycą. W wyniku krytycznego zwężenia naczynia na skutek tworzenia się blaszek miażdżycowych na ścianach naczyń krwionośnych krew nie może dotrzeć do zaopatrywanych przez nie obszarów mózgu. W przypadku udaru krwotocznego jest to przede wszystkim krwawienie z pękniętego naczynia wewnątrzmózgowego, w 2/3 przypadków spowodowane nadciśnieniem tętniczym. Drugą co do częstości przyczyną jest pęknięcie tętniaka, gdy w wyniku naporu krwi pęka jego ściana - osłabiona i wybrzuszona część naczynia krwionośnego. Zdecydowanie rzadszą sytuacją są tzw. malformacje tętniczo-żylne, oznaczające nieprawidłowe połączenia żył z tętnicami. Należy pamiętać też o czynnikach ryzyka sprawiających, że jesteśmy bardziej podatni na wystąpienie udaru. Im więcej z nich występuje, tym większe prawdopodobieństwo pojawienia się choroby. Należą do nich:

• choroby serca (najczęściej migotanie przedsionków) 
• choroby naczyń krwionośnych (miażdżyca);
• nadciśnienie tętnicze; 
• leczenie przeciwzakrzepowe;
• bezdech senny;
• cukrzyca;
• zaburzenia gospodarki lipidowej
• nadwaga i otyłość
• niezdrowa dieta (bogata w sól, tłuszcze nasycone, cholesterol);
• brak aktywności fizycznej (regularne ćwiczenia fizyczne mają szereg korzyści zdrowotnych);
• nadużywanie alkoholu (ryzyko udaru wzrasta przy piciu dużej ilości alkoholu);
• palenie tytoniu (może prowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych, a używanie nikotyny podnosi ciśnienie krwi);
• stosowanie niektórych leków i substancji psychoaktywnych (np. kokainy, fencyklidyny).

Choć udar może pojawić się u każdego niezależnie od wieku i płci, to znacznie częściej chorują osoby po 65. roku życia i osoby z obciążeniem rodzinnym w tym kierunku. Zapadalność na udar mózgu w Polsce wynosi 175/100 000 u mężczyzn i 125/100 000 u kobiet. Przed 80 rż. wyraźnie częściej dotyczy on mężczyzn natomiast po 80 rż. – kobiety, przede wszystkim z racji przewagi populacyjnej kobiet w tej grupie wiekowej.  Udar mózgu może wystąpić również u młodych osób, nie tylko seniorów, a szybka reakcja i podjęcie właściwego leczenia zapobiega groźnym dla życia następstwom i niepełnosprawności.

Udar mózgu - skutki

Jest drugą co do częstości przyczyną zgonów na świecie. W ciągu miesiąca od wystąpienia udaru umiera 15% chorych a 30% dotyka ciężka niepełnosprawność. Dlatego trzeba pamiętać, że szybkie rozpoczęcie leczenia udaru jest kluczowe w kontekście zapobiegania negatywnym następstwom choroby. Należą do nich: uszkodzenia mózgu, długoterminowa niepełnosprawność, napady padaczkowe, zaburzenia psychiczne, arytmia serca, niewydolność krążenia, a w najgorszym przypadku zgon. Najbardziej dokuczliwym i bolesnym skutkiem udaru mózgu jest niepełnosprawność ruchowa, wywołana niedowładem lub nadmiernym napięciem mięśniowym, nazywanym spastycznością poudarową. Oznacza to trwały, bolesny skurcz, uniemożliwiający ruch i codzienną aktywność. Do cech charakterystycznych osób ze spastycznością zalicza się: zaciśniętą pięść, ramię przyciśnięte do piersi czy nadmiernie zgięty nadgarstek i łokieć. Spastyczność sprzyja także powstawaniu trwałych przykurczów, deformacji stawowych, odleżyn, zakrzepicy żylnej oraz infekcji. 

Udar mózgu - objawy

Do najbardziej charakterystycznych objawów udaru należą:

• zaburzenia czucia lub drętwienie, zwykle po jednej stronie ciała;
• porażenie mięśni twarzy, najczęściej opadający kącik ust;
• problemy z wypowiadaniem się oraz rozumieniem słów (afazja);
• występujące nagle osłabienie kończyny jednej strony ciała;
• problemy z widzeniem w jednym lub obu oczach;
• zawroty głowy i silny ból głowy (często połączone z utratą równowagi);
• trudności z poruszaniem się, chwianie się;
• zaburzenia świadomości, łącznie z jej utratą.

Udar mózgu - leczenie

W leczeniu udaru najistotniejszy jest czas bo „czas to mózg” - im wcześniej pacjent trafi do szpitala, tym większe są jego szanse na pełne wyzdrowienie. Udar potwierdza się i określa jego charakter (krwotoczny czy niedokrwienny) wykonując tomografię komputerową lub rzadziej rezonans magnetyczny. Dodatkowo w celu ustalenia przyczyny udaru mogą być wykonane również inne badania: elektrokardiogram (EKG), badanie radiologiczne (RTG) klatki piersiowej, USG Doppler naczyń krwionośnych dogłowowych, badanie echokardiograficzne serca oraz, w podejrzeniu padaczki, elektroencefalografia (EEG). Jeśli przyczyną udaru mózgu jest niedokrwienie, wtedy stosuje się leki poprawiające ukrwienie i rozpuszczające zator (tromboliza) lub chirurgicznie usuwa się skrzeplinę (trombektomia). Gdy mamy do czynienia z udarem krwotocznym, wówczas podstawową metodą leczenia jest zabieg neurochirurgiczny.

Udar mózgu - rehabilitacja

Przy obu rodzajach udarów bardzo ważnym elementem terapii jest rehabilitacja narządów ruchu i mowy. Najczęściej opieka nad chorym odbywa się w specjalistycznych oddziałach udarowych, a jej celem jest poprawa stanu neurologicznego, a w konsekwencji powrót do normalnego funkcjonowania w życiu codziennym.Kompleksowa rehabilitacja pacjenta po udarze łączy w sobie terapię fizykalną, zajęciową oraz rehabilitację mowy. Istotne jest też przekazanie wiedzy rodzinie chorego i edukacja odnośnie stanu zdrowia neurologicznego i zapobieganiu powikłaniom, głównie związanych z przykurczami i odleżynami.

Uwaga udar mózgu! 
Mowa zmieniona
Asymetria twarzy
Słabsza ręka lub noga
Zaburzenia równowagi
Udar Mózgu !!!
Dzwoń po pogotowie
Ambulans
Ratunek w szpitalu