Wirus Marburg. Dowiedz się, dlaczego jest tak groźny

Wirus Marburg należy do grupy wirusów powodujących groźne zakaźne gorączki krwotoczne. Jego początkowe objawy mogą przypominać inne choroby, a śmiertelność w przypadku zakażenia wynosi od 24 nawet do 90 procent. Jakie objawy powoduje choroba marburska i dlaczego jest taka groźna?

Chorobę, którą wywołuje wirus Marburg, rozpoznano po raz pierwszy w roku 1967, wtedy pojawiła się jednocześnie w Marburgu (stąd nazwa wirusa) i we Frankfurcie w Niemczech oraz w Belgradzie w Serbii. Zakażonych zostało wówczas 31 osób, z których 7 zmarło.

Zakażeniu uległy osoby zajmujące się pracami laboratoryjnymi nad tkankami pobranymi od afrykańskich małp zielonych (Cercopithecus aethiops) pochodzących z Ugandy. Następnie w wyniku kontaktu z osobami zakażonymi zaraziło się kolejnych 6 osób.

Kolejne epidemie choroby spowodowanej przez wirus Marburg odnotowano w Angoli, Demokratycznej Republice Konga, Kenii, RPA i Ugandzie. Chorowali przedstawiciele miejscowej ludności, ale w 2008 roku zdarzyły się dwa przypadki zachorowań u turystów, którzy odwiedzili jaskinię zamieszkałą przez kolonie nietoperzy Rousettus w Ugandzie. 

Najczęściej podczas tych epidemii odnotowywano niewielką liczbę chorych, ale na w roku 2005 w Angoli potwierdzono zakażenie u 374 chorych, umieralność wyniosła wtedy 88%.

W sierpniu 2021 roku w Gwinei potwierdzono przypadek choroby Marburg, który był pierwszym przypadkiem w tym kraju i w Afryce Zachodniej. Wirus został wykryty po tym, gdy Gwinea ogłosiła koniec epidemii Eboli, która rozpoczęła się tam na początku roku 2021. 

Pacjent, u którego stwierdzono wirusa Marburg, zmarł po tygodniu od pojawienia się u niego objawów. Wykonany pośmiertnie test RT-PCR dał wynik dodatni. Władze Gwinei szybko zareagowały na to zdarzenie, wdrożono środki mające na celu zapobieżenie epidemii, w tym procedury dotyczące śledzenia kontaktów zakażonego. Dotychczas nie stwierdzono innych przypadków zakażenia wirusem Marburg w tym kraju.

Czym jest wirus Marburg? 

Wirusowe gorączki krwotoczne to ciężkie ogólnoustrojowe choroby zakaźne, które przebiegają z gorączką i powodują uszkodzenie układu naczyniowego. Prowadzą do zaburzenia homeostazy (równowagi) organizmu i wywołują objawy skazy krwotocznej, czyli skłonności do nieprawidłowego, nadmiernego krwawienia, związanego z zaburzeniem procesów krzepnięcia.

Wirusowe gorączki krwotoczne wywoływane są przez cztery różne rodziny wirusów RNA: Flaviviridae, Bunyaviridae, Arenaviridae i Filoviridae. 

Do rodziny Flaviciridae należą wirusy wywołujące żółtą gorączkę, gorączkę krwotoczną denga, gorączkę Zachodniego Nilu, omską gorączkę krwotoczną i chorobę lasu Kyassanur. Rezerwuarem wirusów jest człowiek (tylko w przypadku dwóch pierwszych chorób) oraz zwierzęta (małpy, ptaki, gryzonie), przenoszą wirusy – komary i kleszcze.

Do rodziny Bunyaviridae należą wirusy wywołujące krymsko-kongijską gorączkę krwotoczną, gorączkę doliny Riffu, gorączkę krwotoczną z zespołem nerkowym i hantawirusowy zespół płucny. Rezerwuarem tych wirusów są kleszcze, gryzonie lub owce i bydło, a droga zakażenia to przenoszenie przez owady, kleszcze lub droga kropelkowa i kontakt z zakażonymi zwierzętami lub materiałem zakaźnym.

Rodzina Arenaviridae to wirusy wywołujące gorączkę Lassa, argentyńską gorączkę krwotoczną, boliwijską gorączkę krwotoczną, wenezuelską gorączkę krwotoczną i brazylijską gorączkę krwotoczną. Rezerwuarem wirusów są gryzonie, a przenoszenie następuje drogą kropelkową lub przez kontakt z materiałem zakaźnym.

Ostatnia z rodzin to rodzina Filoviridae (czyli filowirusy), licząca 7 wirusów, wśród nich wirusy wywołujące chorobę Ebola oraz wirus Marburg.  Wirusy te są podobne pod względem cech morfologicznych, ale różnią się cechami biologicznymi i antygenowymi.

W przypadkach wirusów wywołujących gorączki krwotoczne jako rejon występowania wskazuje się Afrykę Subsaharyjską (zwaną też Czarną Afryką), czyli część kontynentu afrykańskiego położoną na południe od Sahary. Mieszkańcami Afryki Subsaharyjskiej jest w większości ludność czarnoskóra. 

Gorączki krwotoczne, oprócz dengi i żółtej gorączki, to choroby odzwierzęce. W przypadku wirusa Marburg jako rezerwuar wskazane są małpy, chociaż mówi się także o możliwości zakażenia od nietoperzy.

Według badań gospodarzem rezerwuarowym wirusa Marburg mógł być nietoperz owocożerny – rudawka nilowa, rozpowszechniony w Afryce i zamieszkujący jaskinie. Wykazano między innymi obecność wirusa Marburg u 5% nietoperzy zamieszkujących grotę Kitaka na granicy Kenii i Ugandy (populacja ta liczy ponad 100 000 osobników, więc około 5000 może być nosicielami). 

Oprócz nietoperzy wirusa Marburg mogą przenosić niektóre małpy, gryzonie i antylopy. Naturalni nosiciele najczęściej nie chorują, ale mogą przenosić wirusa na inne gatunki, w tym na człowieka.

Po zakażeniu się od zwierzęcia chorzy ludzie stają się wtórnym źródłem rozprzestrzenienia wirusa. Z człowieka na człowieka wirus przenosi się przez bezpośredni kontakt, na przykład przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe, z krwią, przez kontakt z wydzielinami oraz innymi płynami ustrojowymi zakażonych osób, z narządami oraz z powierzchniami i materiałami (takim jak pościel czy odzież), zanieczyszczonymi tymi płynami.

Istotne znaczenie w przenoszeniu choroby w krajach afrykańskich mają uroczystości pogrzebowe, podczas których żałobnicy tradycyjnie mają bezpośredni kontakt z ciałem zmarłego. Pod tym względem wirus marburski jest podobny do wirusa choroby Ebola.

Jakie objawy daje choroba marburska? 

Na wczesnym etapie rozwoju wirus marburski może dawać objawy podobne do wielu innych tropikalnych wirusowych gorączek krwotocznych. 

Okres wylęgania tych chorób zwykle wynosi od 3 do 21 dni, średnio 7 dni po zakażeniu. W tym czasie nagle pojawia się wysoka gorączka (od 39 do 41 stopni C), występują dreszcze, bóle głowy i mięśni, ogólne osłabienie. 

W przypadku zakażenia wirusem Marburg okres wylęgania wynosi 3-9 dni. Po pięciu dniach może pojawić się plamisto-grudkowa wysypka a także objawy ze strony układu oddechowego (nieżyt), pokarmowego (nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki).

Obserwuje się gwałtownie się pogarszający stan chorego, spadek masy ciała, wyczerpanie, uszkodzenie wątroby z żółtaczką, zapalenie trzustki, objawy ze strony układu nerwowego (delirium, zaburzenia świadomości). 

W rezultacie rozwija się niewydolność wielonarządowa prowadząca do wstrząsu z objawami skazy krwotocznej, której objawem są wybroczyny na skórze i błonach śluzowych oraz krwotoki narządowe, głównie do przewodu pokarmowego i płuc. Sekcje zwłok u pacjentów zmarłych w wyniku zakażenia wirusem Marburg wykazywały oznaki skazy krwotocznej we wszystkich narządach, a także guzkowe zapalenie mózgu.

Rozpoznania choroby dokonuje się na podstawie testu genetycznego RT-PCR stwierdzającego obecność wirusa w próbce materiału biologicznego pobranego od chorego. Obecność wirusa można także stwierdzić w materiale biologicznym po wyzdrowieniu lub sekcyjnie (w przypadku zgonu).  

Wskaźniki śmiertelności wahały się podczas dotychczas obserwowanych epidemii od 24% do 88%, lub nawet do 90%, w zależności od szczepu wirusa i sposobu postępowania.

Na przykład na 463 przypadki zakażenia, które miały miejsce w latach 1967-2014, zmarło 80,3% zakażonych.

Większość pacjentów umiera w drugim tygodniu choroby, średnio 9 dni po zachorowaniu. Przyjmuje się, że jeśli pacjent przetrwa 9. dzień choroby, oznacza to, że wyzdrowieje.

Jak się leczy chorobę marburską?

Nie ma szczepionki na chorobę marburską ani leków przeciwwirusowych, które ją zwalczają. Leczenie jest objawowe i wspomagające. W celu wyrównywania zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i białkowej stosuje się nawadnianie doustne lub dożylne. 

Stosuje się środki pomagające zwalczać objawy wstrząsu i skazy krwotocznej, wspomagające czynności układu krążenia i układu oddechowego.

Chorzy są ściśle izolowani, stosowana jest kwarantanna osób, które miały z nimi kontakt a także przestrzeganie środków sanitarnych przy kontakcie z chorymi.

Ciągle opracowywane są nowe metody leczenia, polegające na podawaniu leków, produktów krwiopochodnych czy na prowadzeniu terapii immunologicznych. 

W trakcie są także badania kliniczne dotyczące szczepionek przeciwko chorobie wywoływanej przez wirusa Marburg. Trzy szczepionki są w I fazie badań, jedna jest zaplanowano do fazy 2/3 badania klinicznego. 

Źródła: 
Korzeniowski K., Wirusowe gorączki krwotoczne. Forum Medycyny Rodzinnej 2012;6(5), 205-221
Smreczak M., Żmudziński J.F., Nietoperze jako rezerwuar wirusów groźnych dla człowieka i zwierząt, Medycyna Weterynaryjna, 2016, 72 (5), 284-290
Pancer K., Gut W., Litwińska B., Filowirusy – wirusy obecne od milionów lat – dlaczego teraz wybuchła tak wielka epidemia?, Postępy Mikrobiologii, 2016, 55 (2), 205–214
Kortepeter M.G., Dierberg K., Shenoy E.S., at al., Marburg virus disease: A summary for clinicians, International Journal of Infectious Diseases, 2020 Oct., 99: 233-242
www.who.int