Wytrzeszcz oczu – czym jest spowodowany?

Wytrzeszcz oczu jest stanem patologicznym, w którym gałka oczna przemieszczona jest ku przodowi. Jedną z najczęstszych przyczyn stanowi choroba Gravesa – Basedowa. Nieleczony wytrzeszcz oczu może prowadzić do wielu groźnych dla zdrowia i życia powikłań. Dowiedz się jak powstaje wytrzeszcz oczu u dzieci i poznaj sposoby leczenia. Jakie powikłania może powodować wytrzeszcz oczu?

Czym jest wytrzeszcz oczu?

Wytrzeszcz oczu jest patologicznym przemieszczeniem gałki ocznej ku przodowi. Dla doświadczonego okulisty jest ono widoczne już przy pierwszym spojrzeniu na pacjenta. Przemieszczenie gałki ocznej przez masy wewnątrzoczodołowe nastąpić może w pionie lub w poziomie. Wyróżnić można wytrzeszcz osiowy oraz mimoosiowy. Pierwszy następuje w osi przednio – tylnej, w drugim przypadku natomiast dochodzi do bocznego i/ lub pionowego przesunięcia w stronę przeciwną do zmiany, któremu zazwyczaj towarzyszą zaburzenia ruchomości gałki ocznej. Najczęściej spotykanym jest wytrzeszcz jednostronny, czyli nieprawidłowość dotycząca jedynie jednego oczodołu. Wytrzeszczowi towarzyszyć może przekrwienie spojówkowe lub ograniczenie ruchów gałki ocznej.

Wytrzeszcz oczu – przyczyny

Wytrzeszcz jednostronny może być spowodowany: stanem zapalnym tkanek miękkich oczodołu ( np. guz rzekomy oczodołu), urazem, żylakami oczodołu czy też procesem nowotworowym ( np. naczyniak). Z kolei przyczynami wytrzeszczu obustronnego mogą być: choroby gruczołu tarczowego ( tarczycy), chłoniaki, ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń. Jednak najczęściej wytrzesz zarówno jednostronny, jak i obustronny jest konsekwencją orbitopatii Gravesa. Jest to tak zwany wytrzeszcz endokrynny, który może poprzedzać pojawienie się choroby Gravesa – Basedowa, współistnieć z innymi symptomami choroby bądź też ujawniać się po nich. Orbitopatia może wystąpić w przebiegu zarówno nadczynności, jak i niedoczynności tarczycy oraz przy chorobach tarczycy z prawidłowym poziomem hormonów tarczycowych. Przemieszczenie gałki ocznej ku przodowi następuje wskutek wzrostu objętości tkanek oczodołu wywołanego procesem zapalnym.

Wytrzeszcz oczu – ostry i przewlekły

Wytrzeszcz oczu ostry powstaje nagle i wywołany jest przeważnie przyczyną zapalną albo pourazową. Wskazywać może na poważną chorobę oczodołu lub zatoki jamistej. U dzieci natomiast może być skutkiem zakażenia oczodołu lub guza. Z kolei wytrzeszcz przewlekły narasta przez dłuższy czas i jest charakterystyczny dla: zaburzeń wydzielania wewnętrznego, chorób tarczycy, guzów oczodołu oraz chorób układowych.

Wytrzeszcz oczu u dziecka

W przypadku dzieci wytrzeszcz oczu obustronny związany może być z chorobą nowotworową, przede wszystkim nerwiakiem zarodkowym (neuroblastoma) i białaczką. Natomiast wytrzeszcz jednnostronny spowodowany jest najczęściej zapaleniem tkanek miękkich oczodołów, które powstaje w wyniku szerzenia się stanu zapalnego z zatok obocznych nosa-zwłaszcza sitowych. Może być też skutkiem rozprzestrzeniania się zakażenia pourazowego, uogólnionego miejscowego procesu zapalnego lub zapalenia przedprzegrodowego oczodołu. Wówczas wytrzeszczowi oczu towarzyszyć mogą takie objawy ogólne jak: gorączka, ogólne złe samopoczucie, obrzęk, przekrwienie spojówek, tkliwość i nadmierne ucieplenie zajętej okolicy. Do pozostałych przyczyn wytrzeszczu u dzieci należą: choroby tarczycy, siatkówczak, mięśniakomięsak prążkowanokomórkowy, naczyniak włośniczkowy, torbiel skórzasta, glejak nerwu wzrokowego oraz przerzuty nowotworowe.

Wytrzeszcz oczu – leczenie

Leczenie wytrzeszczu jest przyczynowe. W przypadku choroby Graves-Basedowa jedną z metod leczenia wytrzeszczu oczu jest leczenie ogólne steroidami. Alternatywą może być radioterapia. Stosuje się ją w przypadku przeciwwskazania do stosowania steroidów lub przy braku poprawy pomimo podania właściwej dawki leku. Czasami niezbędne jest leczenie chirurgiczne stosowane również w przypadku nowotworów pierwotnych i wtórnych oczodołu jeżeli metody zachowawcze są nieskuteczne . W stanach zapalnych oczodołu stosuje się antybiotykoterapię.

Wytrzeszcz oczu – powikłania

Nieleczony wytrzeszcz oczu, zależnie od wywołującej go przyczyny, może prowadzić do licznych groźnych dla zdrowia i życia powikłań. W przypadku wytrzeszczu oczu spowodowanego chorobą Graves – Basedowa może mieć miejsce niedomykalność powiek. Nieleczona niedomykalność szpary powiekowej skutkować może zapaleniem rogówki, owrzodzeniem, a w rezultacie ciężkim uszkodzeniem-perforacją rogówki. Do najpoważniejszych powikłań wytrzeszczu oczu należy neuropatia zanik nerwu wzrokowego najczęściej jako konsekwencja ucisku guza oczodołu na nerw wzrokowy. Jej wczesnymi objawami są: zaburzenia widzenia barwnego, obniżenie ostrości wzroku oraz zawężenie pola widzenia. Brak podjętej terapii prowadzić może do trwałego uszkodzenia wzroku nawet do braku poczucia światła.

Źródła:

1. Loba P., Olczak J. Wytrzeszcz – metody oceny i diagnostyka różnicowa. Okulistyka po Dyplomie, 2014; 6. https://podyplomie.pl/okulistyka/17602,wytrzeszcz-metody-oceny-i-diagnostyka-roznicowa
2. Vade A, Horowitz SW, Shownkeen H, et al. Imaging of childhood proptosis. Acad Radiol 2000;7:1130-41.
3. Lazarus JH. Epidemiology of Graves’ orbitopathy (GO) and relationship with thyroid disease. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab 2012;26:273-9.
4. Niżankowska M. H. Okulistyka Podstawy Kliniczne. PZWL, Warszawa 2007.
5. Kański J. J. Okulistyka kliniczna. Urban&Partner, Wrocław 1997.