Hiperglikemia i hipoglikemia u dzieci

Cukrzyca u dziecka to choroba, która sprawia, że poziom glukozy we krwi jest niewłaściwy. Groźne jest zarówno stężenie zbyt niskie — hipoglikemia, jak i zbyt wysokie — hiperglikemia.

Określenie „cukrzyca” odnosi się do grupy chorób, które charakteryzują się wysokim poziomem glukozy we krwi. Przyczyną tego stanu jest niewłaściwe wydzielanie insuliny przez organizm lub jej nieodpowiednie działanie. U dzieci występuje głównie cukrzyca typu 1 (cukrzyca typu 2 związana jest z wiekiem, otyłością i innymi stanami chorobowymi), która ma podłoże autoimmunologiczne i genetyczne. Choroba sprawia, że dochodzi do zniszczenia komórek, które produkują insulinę. Dlatego jej podawanie ratuje życie, choć medycyna wciąż nie zna odpowiedzi na pytanie, jak pokonać chorobę. Wysoki poziom glukozy można stwierdzić po badaniu krwi. Wśród najczęściej spotykanych objawów cukrzycy wymienia się utratę wagi, intensywne pragnienie i częste oddawanie moczu, również w nocy. Te objawy dotyczą osób młodych i nie są typowe np. dla cukrzycy typu 2.

Dziecko z cukrzycą

Medycyna potrafi dziś sprawić, że przy odpowiednim leczeniu dzieci chore na cukrzycę mogą żyć podobnie do zdrowych rówieśników. O zdrowie dziecka dbać powinien jednak mały sztab medyczny. Prócz lekarza, który prowadzi i nadzoruje leczenie, pomaga współpraca z dietetykiem oraz psychologiem. Dziecko i jego najbliżsi muszą zaakceptować chorobę i nauczyć się z nią żyć. Ważna jest wiedza o cukrzycy w najbliższym otoczeniu dziecka i znajomość sposobów postępowania w przypadku nagłych kłopotów. Uczeń chory na cukrzycę typu 1 przeżywa wahania poziomu glukozy we krwi, które mogą niekorzystnie wpływać na zmiany nastroju czy zdolność koncentracji. Istotna jest więc także rola nauczycieli, którzy powinni wiedzieć, jak się zachować w sytuacjach kryzysowych i na co zwracać uwagę. Tym bardziej że w niektórych terapiach dziecko powinno mieć możliwość wykonania pomiaru poziomu glukozy, iniekcji insuliny czy spożycia posiłku także np. w trakcie lekcji, czy zajęć.

Hipoglikemia u dzieci

Hipoglikemia to znaczny spadek poziomu glukozy we krwi, nazywany potocznie niedocukrzeniem. Przyczyną mogą być choćby niedobory pokarmowe lub duży wysiłek fizyczny, do którego dziecko nie jest przygotowane. Ważne jest możliwie wczesne rozpoznanie hipoglikemii i odpowiednia reakcja, w zależności od hipoglikemii lekkiej, średniej lub ciężkiej.

Do objawów „niedocukrzenia” zalicza się:

- drżenie rąk, nadmierną potliwość

- bladość, ból głowy, ból brzucha.

- osłabienie, zmęczenie, napady głodu

- nagłe zmiany nastroju, problemy z koncentracją

- zaburzenia mowy, widzenia, brak logiki wypowiedzi.

- szybkie bicie serca, drgawki, utrata przytomności

Po zbadaniu dziecka glukometrem przy hipoglikemii lekkiej (50-70 mg/dl) wskazane jest i szybkie podanie węglowodanów prostych. Może to być sok, słodzony napój lub nawet rozpuszczony w wodzie cukier. Nie podaje się słodyczy np. batoników czy cukierków, które utrudniają wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego. Jeśli po kwadransie poziom glikemii przestanie być bezpośrednim zagrożeniem i wzrośnie powyżej 60 mg/dl, dziecko może zjeść kanapkę lub niewielki posiłek.

Hipoglikemia średnia (30-50 mg/dl) lub ciężka (poniżej 30 mg/dl) to sytuacja, w której dziecko ma ograniczoną świadomość lub jest nieprzytomne. Podanie słodkiego płynu jest możliwe tylko wtedy, jeśli jest pewność, że może przełykać i nie grozi mu zachłyśnięcie lub uduszenie. Należy bezzwłocznie wezwać pogotowie,  w ciężkich przypadkach ułożyć dziecko na boku i wykonać zastrzyk z glukagonu. To hormon, który w odróżnieniu od insuliny sprawia, że we krwi rośnie stężenie glukozy.

Hiperglikemia u dzieci

Bardzo wysokie stężenie glukozy we krwi to hiperglikemia. Jeśli wysoki poziom będzie utrzymywać się przez dłuższy czas, może dojść do bezpośredniego zagrożenia życia, czyli rozwoju kwasicy cukrzycowej.

Wśród przyczyn hiperglikemii wymienia się błędy w żywieniu, podanie niedostatecznej dawki insuliny lub pominięcie jej, ale także stres np. przed klasówką. Przyczynami mogą być też niewystarczająca aktywność fizyczna lub inne choroby, takie jak ostre przeziębienie lub zatrucie pokarmowe. Wśród dziewcząt zagrożenie rośnie na kilka dni przed miesiączką i w trakcie jej trwania. Najczęściej spotykana przyczyną jest jednak „dojadanie” posiłków i przekąsek, które nie były w planie. To z reguły batoniki, wszelkie słodycze oraz słodzone napoje, które nie były uwzględnianie przez dietetyka, ale skusiły dziecko. Ponieważ część objawów wysokiego poziomu glukozy, jest podobna do symptomów niedocukrzenia, najlepszym sposobem prawidłowego rozpoznania jest użycie glukometru.

Hiperglikemię u dzieci można rozpoznać po:

- nudności, wymioty

- bóle brzucha i głowy

- ciężki oddech

- rozdrażnienie, zły nastrój, przygnębienie

- częste uczucie pragnienia i potrzeba częstego oddawania moczu.

Jeśli poziom glukozy we krwi przekroczy 250 mg/dl należy możliwie szybko podać dziecku dawkę korekcyjną insuliny. Warto by świadomość i wiedzę na ten temat mieli nie tylko rodzice, ale także nauczyciele i opiekunowie. W przypadku wątpliwości zawsze należy skonsultować się z lekarzem lub pielęgniarką. Ważne, by uzupełnić płyny, najlepiej niegazowaną wodą mineralną i po upływie godziny ponownie wykonać badanie glukometrem. Jeśli stężenie glukozy wciąż będzie zbyt wysokie, dziecko nie powinno jeść ani pić słodzonych napojów. Cukrzyca odpowiednio leczona i monitorowana pozwoli dziecku na tryb życia nieodbiegający mocno od rówieśników. Wskazana jest aktywność fizyczna, jednak tak jak dieta, powinna być dobrze zaplanowana i odbywać się pod kontrolą opiekuna. Choć sytuacje kryzysowe nie występują często, dobrzy by nie tylko rodzice, ale też nauczyciele, wychowawcy czy trenerzy byli na nie przygotowani.