Niskodawkowa tomografia komputerowa płuc – badanie pomocne w diagnostyce pocovidowej

Niskodawkowa Tomografia Komputerowa płuc i klatki piersiowej (NDTK) jest nowoczesnym nieinwazyjnym badaniem, stanowiącym alternatywę dla klasycznego badania RTG. Nie tylko obciąża organizm mniejszą dawką promieniowania rentgenowskiego, ale też umożliwia bardziej dokładną ocenę diagnostyczną i pozwala na wcześniejsze wykrycie np. raka płuc. Okazuje się też, że badanie może być pomocne w diagnostyce osób, które przeszły Covid-19.

Niskodawkowa tomografia komputerowa – co to jest?

Tomografia komputerowa TK jest – obok badania RTG – jedną z najczęściej wykorzystywanych metod diagnostyki obrazowej w przypadku chorób układu oddechowego. Jej celem jest dokładna ocena morfologiczna płuc, a także innych struktur zlokalizowanych w klatce piersiowej. Wykorzystuje ona właściwości promieniowania gamma, które jest w różnym stopniu pochłaniane przez tkanki ludzkie, co pozwala uzyskać wielowarstwowy obraz badanego obszaru ciała i wykryć zmiany patologiczne nawet we wczesnym stadium rozwoju. W przypadku płuc coraz częściej stosuje się nowoczesną niskodawkową tomografię komputerową (NDTK, LDCT), która jest mniej obciążająca dla organizmu ludzkiego oraz pozwala uzyskać bardziej precyzyjną analizę diagnostyczną wyniku. Badanie NDTK płuc i klatki piersiowej jest wykonywane w podobny sposób co klasyczna tomografia komputerowa – różni się od niej jednak mniejszą dawką promieniowania i bardziej precyzyjną analizą obrazu. Badanie płuc metodą NDTK pozwala na kilkukrotną (nawet ponad 10-krotną) redukcję dawki promieniowania oraz zapewnia znacznie większą rozdzielczość badania. Należy jednak pamiętać, że promienie rentgenowskie są niebezpieczne dla człowieka, dlatego zawsze należy ograniczać badania z ich wykorzystaniem do niezbędnego minimum. 

Niskodawkowa tomografia komputerowa płuc – wskazania

Metoda ta może być stosowana w przypadku podejrzenia zmian w płucach, których objawem są m.in. przewlekły, uporczywy kaszel, krwioplucie, duszności, przewlekły ból w klatce piersiowej, a także w przypadku infekcji dróg oddechowych, nieprawidłowych wyników spirometrii czy urazów mechanicznych klatki piersiowej. Pozwala zdiagnozować nowotwory płuc i przełyku, marskość płuc, rozedmę płuc, zmiany pourazowe. Jest też wykorzystywana w diagnostyce osób chorujących na astmę, sarkoidozę lub alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych. 

Obecnie metoda NDTK najczęściej znajduje zastosowanie w wykrywaniu wczesnych zmian nowotworowych w płucach, co umożliwia wdrożenie skutecznego leczenia. Uważa się, że wprowadzenie na szeroką skalę programów wczesnego wykrywania raka płuca z zastosowaniem niskodawkowej tomografii komputerowej zwiększa wykrywalność choroby w początkowych stadiach nawet do 50–70%. Z tego powodu NDTK jest badaniem zalecanym osobom nałogowo palącym (teraz lub w przeszłości) papierosy, które znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania na raka płuc.

Okazuje się jednak, że badanie to może też być pomocne w diagnostyce pocovidowej. Związane to jest ze zjawiskiem tzw. długiego Covidu (long Covid-19) – nazwą tą określa się różnego typu powikłania, głównie dotyczące układu oddechowego i problemów z wydolnością oddechową, które najczęściej są wynikiem przebytego zapalenia płuc, utrzymujące się powyżej 4 tygodni od wystąpienia pierwszych objawów choroby. Mogą one dotyczyć nawet osób, które Covid-19 przeszły stosunkowo łagodnie lub wręcz bezobjawowo – mimo to w ich płucach mogą się rozwijać zmiany. Niskodawkowa tomografia komputerowa płuc jest skuteczną metodą wykrywania i oceny wczesnych zmian, z której warto skorzystać, gdy obserwujemy jakiekolwiek problemy z wydolnością oddechową po przebytym Covidzie. 

Natomiast, co ciekawe, badania prowadzone na początku 2020 r. przez chińskich naukowców z Wuhan wykazały, że tomografia komputerowa płuc i klatki piersiowej może też być pomocna w rozpoznaniu Covid-19. Przebadano 1014 pacjentów szpitala Tongji w Wuhan – u każdego z nich robiąc test genetyczny RT-PCR i tomografię komputerową. 59 proc. badanych uzyskało pozytywne wyniki w kierunku COVID-19 w teście RT-PCR, a u 88 proc. pacjentów potwierdzono zakażenie koronawirusem na podstawie tomografii komputerowej klatki piersiowej, obserwując charakterystyczne dla COVID-19 zmiany w płucach. 75 proc. osób z negatywnym testem RT-PCR miało zmiany w płucach typowe dla koronawirusa. Poza tym u 42 proc. pacjentów kolejna tomografia wykryła poprawę, zanim potwierdził ją test RT-PCR. (2)

Niskodawkowa tomografia komputerowa – przebieg

Tomografia NDTK przebiega podobnie jak „zwykła” tomografia komputerowa. Pacjent przebywa w pozycji leżącej w otworze aparatu wyposażonego w lampę emitującą promienie rentgenowskie i detektory. Urządzenie wykonuje serię zdjęć i przekazuje je bezpośrednio do komputera, który dokonuje ich obróbki i wstępnej analizy. W trakcie badania należy pozostać bez ruchu. Klasyczna tomografia płuc i klatki piersiowej trwa zwykle ok. 20 minut, w przypadku tomografii niskodawkowej czas ten znacznie się skraca – maksymalnie do kilku minut. Technik wykonujący tomografię przebywa w tym czasie w drugim pomieszczeniu, ale cały czas ma kontakt wzrokowy i głosowy z pacjentem. Czasami w trakcie badania konieczne jest podanie kontrastu, który pomaga uwidocznić drobne i trudno wykrywalne zmiany. Aparaty stosowane do wykonywania tomografii komputerowej niskodawkowej pozwalają uzyskać bardzo wysoką rozdzielczość obrazu i zobaczyć najmniejsze szczegóły zmian zachodzących w płucach, a także ocenić ich wielkość i ewolucję.

Promieniowanie w TK nieskodawkowej vs RTG klatki piersiowej

Tomografia niskodawkowa płuc jest badaniem dużo dokładniejszym niż radiografia (RTG) klatki piersiowej. W NDTK widoczne są wszystkie struktury klatki piersiowej i płuc, co pozwala wykryć i ocenić najmniejsze zmiany. Tymczasem w badaniu RTG część miąższu płuca jest niewidoczna i kryje się za innymi strukturami klatki piersiowej, np. sercem, więc obraz jest niepełny. Każda podejrzana zmiana stwierdzona w badaniu RTG klatki piersiowej wymaga poszerzenia diagnostyki o tomografię komputerową. Tomografia komputerowa niskodawkowa pozwala na ocenę miąższu płuca pod kątem niewielkich zmian ogniskowych przy zastosowaniu niewielkiej dawki promieniowania – zbliżonej do dawki stosowanej w badaniu RTG w dwóch projekcjach. 

Źródła:

1 Kinga Kiszka, Beata Sas-Korczyńska, Analiza zmian opisywanych w niskodawkowej tomografii komputerowej klatki piersiowej w populacji mężczyzn o podwyższonym ryzyku zachorowania na raka płuca, Nowotwory Journal of Oncology 2016, volume 66, number 1, 12–25 DOI: 10.5603/NJO.2016.0002 © Polskie Towarzystwo Onkologiczne ISSN 0029–540X
2 Correlation of Chest CT and RT-PCR Testing for Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in China: A Report of 1014 Cases, Tao Ai, Zhenlu Yang, Hongyan Hou, Chenao Zhan, Chong Chen, Wenzhi Lv, Qian Tao, Ziyong Sun, Liming Xia, https://pubs.rsna.org/doi/10.1148/radiol.2020200642
3 https://swiatlekarza.pl/prof-witold-rzyman-ndtk-poprawia-diagnostyke-i-leczenie-raka-pluca/