Dieta low FODMAP - co możesz jeść, a z czego lepiej zrezygnować?

Dieta low FODMAP zakłada ograniczenie produktów bogatych w fermentujące mono-, di- i oligosacharydy oraz poliole, których spożycie może skutkować nasileniem wzdęć i bólów brzucha. Znajdują się wśród nich zarówno warzywa, jak i owoce czy produkty mleczne. Sprawdź, których produktów unikać, a które zamiennie wprowadzać stosując dietę low FODMAP, aby pozbyć się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. W gabinecie dietetycznym coraz częściej spotykam Pacjentów zgłaszających szereg dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, bardzo charakterystyczne jest to, że dolegliwości pojawiają się niemal stale, a pacjenci zazwyczaj nie łączą ich z konkretnymi produktami - mówi dietetyk Anna Jasińska-Kaczor. W takiej sytuacji warto zweryfikować, czy zastosowanie diety FODMAP przyniesie pożądane efekty.

Dieta low FODMAP - czym jest?

Dieta low FODMAP jest dietą, w której ograniczeniu podlegają produkty bogate w FODMAPs, czyli krótkołańcuchowe węglowodany, trawione w przewodzie pokarmowym, ale równocześnie słabo w nim wchłaniane, podlegające fermentacji przez bakterie okrężnicy, co prowadzi do wzdęć i bólów brzucha. Do FODMAPs zalicza się: fruktozę, laktozę, oligosacharydy (fruktany i galaktany) oraz poliole, inaczej alkohole cukrowe (sorbitol, maltitol, mannitol, ksylitol, izomaltoza). W diecie low FODMAP produkty o wysokiej zawartości FODMAPs zastępowane są tymi, które zawierają je w minimalnej ilości. FODMAPs nie wyklucza się całkowicie. Produkty bogate w FODMAPs wyklucza się na okres od 4 do 8 tygodni, a następnie zależnie od indywidualnej tolerancji wprowadza niektóre w akceptowalnych przez organizm ilościach. Dieta low FODMAP stosowana jest w leczeniu: IBS (zespół jelita drażliwego), SIBO, IBD (zapalne choroby jelit), nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. Pozwala ona na złagodzenie objawów czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego. Niezwykle ważne jest, aby dieta low FODMAP prowadzona była pod nadzorem dietetyka. Efektywność samej diety zależna jest od stopnia jej przestrzegania przez pacjenta.

Badania potwierdzają, że dieta low FODMAP jest znaczenie skuteczniejsza od pozostałych u osób ze zdiagnozowanym zespołem jelita drażliwego (redukcja takich objawów jak: przelewanie, wzdęcia czy uczucie parcia na stolec). Wykazano również, że zastosowanie diety low FODMAP u pacjentów z nieceliakalną nietolerancją glutenu pozwala na ponowne wprowadzenie glutenu do diety bez nawrotu dolegliwości. Dieta low FODMAP jest także skuteczna w leczeniu choroby Leśniowskiego – Crohna.

Dieta low FODMAP – produkty

Dieta low FODMAP wiąże się z wykluczeniem wielu produktów spożywczych, co nie zwalnia z tego, aby była ona prawidłowo zbilansowana. Jak każda inna dieta powinna dostarczać określoną w normach żywienia ilość witamin i składników mineralnych oraz charakteryzować się odpowiednią zawartością węglowodanów, białek i tłuszczy.- W swojej praktyce zawodowej, zawsze, kiedy spotykam się z pacjentem zwracam uwagę na to, aby skupić się na dozwolonych, a nie zabronionych produktach; dzięki temu o wiele łatwiej stosować dietę low FODMAP, jednocześnie warto zaznaczyć, że lista produktów o niskiej zawartości FODMAPs jest naprawdę długa i pozwala na komponowanie urozmaiconego menu - mówi dietetyk enel-med Anna Jasińska-Kaczor. W diecie low FODMAP bez obaw można spożywać: oleje roślinne (za wyjątkiem oleju z kiełków pszenicy i oleju czosnkowego), mięso i przetwory mięsne, drób oraz ryby, gdyż produkty te z natury wolne są od FODMAPs. Produkty, które ze względu na dużą zawartość FODMAPs podlegają wykluczeniu to między innymi:

• bogate we fruktozę: owoce (jabłka, gruszki, arbuz, mango, brzoskwinie, owoce z puszki w syropie, owoce suszone, soki owocowe), miód, słodycze, bogaty we fruktozę syrop kukurydziany, syrop z agawy
• bogate w laktozę: mleko i przetwory mleczne (mleko, jogurty, mleko kondensowane, mleko w proszku, twaróg, maślanka, ser mascarpone, ricotta, lody, bita śmietana, kwaśna śmietana)
• będące bogatym źródłem oligosacharydów: warzywa (szparagi, buraki, brokuły, kiełki brokuła, kapusta, karczochy, patisony, por, koper włoski, cebula, czosnek, groszek, okra), zboża (pszenica, jęczmień, ryż jedzone w dużych ilościach), rośliny strączkowe (ciecierzyca, soczewica, czerwona fasola), orzechy (pistacje, nerkowce),
• bogate w poliole: owoce (jabłka, morele, wiśnie, liczi, brzoskwinie, gruszki, śliwki, arbuz, śliwki suszone), warzywa (awokado, kalafior, grzyby), słodycze (gumy do żucia), słodziki (sorbitol, mannitol, ksylitol, maltitol).

Wymienione produkty można zamienić na te z niewielką zawartością FODMAPs:

• owoce: banany, pomarańcze, kiwi, cytryna, limonka, winogrona, truskawki, maliny, jagody, borówki, melon, grejpfrut, karambola, ananas
• substancje słodzące: syrop klonowy, cukier trzcinowy, biały cukier, glukoza, stewia, aspartam
• mleko i produkty mleczne bez laktozy, ser szwajcarski, cheddar, parmezan, mozzarella, brie, camembert, mleko migdałowe, kokosowe, ryżowe, masło, sorbety,
• warzywa: marchew, seler, sałata, pomidory, kukurydza, dynia, szczypiorek, papryka, kabaczek, bakłażan, cukinia, ogórek, kapusta chińska, bataty, kiełki bambusa
• produkty zbożowe: produkty zbożowe bezglutenowe np. z prosa, ryżu, brązowego ryżu, owsa, amarantusa, kwinoa, kukurydzy, sago, kasza gryczana,
• orzechy i nasiona: orzechy włoskie, migdały, orzeszki ziemne, pekan, piniowe, makadamia, ziarna sezamu, pestki dyni, nasiona słonecznika.

Co jeść na diecie low FODMAP?

Przykładowy jadłospis uwzględniający wykluczenie produktów o wysokiej zawartości FODMAPs:

Śniadanie: jaglanka na mleku ryżowym z pastą orzechową i jagodami

Drugie śniadanie: kanapki z chleba bezglutenowego z masłem, sałatą, pomidorem i pastą z tuńczyka

Obiad: ryż brązowy, pieczony łosoś, surówka z marchewki z sezamem

Przekąska: jogurt bez laktozy z kiwi i migdałami

Kolacja: naleśniki gryczane na mleku ryżowym z warzywami i indykiem

Źródła:

1. Mehtab W. et. al. All that a physician should know aboit FODMAPscJindian J Gastroenterol 2019; 38: 378 – 390. 
2. Bellini M. et. al. Low FODMAP Diet: Evidence, Doubts, and Hopes. Nutrients 2020: 148 (12). 
3. Zhan YL, Zhan YA, Dai SX. Is a low FODMAP diet beneficial for patients with inflammatory bowel disease? A meta-analysis and systematic review. Clin Nutr 2018 Feb;37(1):123-129.
4.  Ireton-Jones C. The low FODMAP diet: fundamental therapy in the management of irritable bowel syndrome.- Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2017 20(5):414-419.
5. Pedersen N et. al. Low-FODMAP diet reduces irritable bowel symptoms in patients with inflammatory bowel disease. World J Gastroenterol. 2017 May 14;23(18):3356-3366.
6. Jarocka – Cyrta El., Przybyłowicz K. E. Rola FODMAP w zaburzeniach czynnościowych przewodu pokarmowego. Część 2. Dieta z ograniczeniem FODMAP. Założenia, efekty kliniczne, niepożądane następstwa. Standardy Medyczne/Pediatria 2015, 12: 89 – 94.