Przyprawy w świątecznym menu - co w nich zdrowego?

Świąteczne potrawy to bogactwo smaków i aromatów, którym często trudno się oprzeć. Wszystko to dzięki przyprawom, które poza walorami kulinarnymi kryją w sobie również działanie prozdrowotne, to właśnie one potrafią wspomagać procesy trawienia i łagodzić niestrawności. Sprawdź jak na organizm działają przyprawy używane do tradycyjnych świątecznych potraw i dowiedz się jak wzbogacić ich smak, równocześnie dbając o zdrowie. Co pomoże na zgagę, jakie przyprawy obniżą ciśnienie krwi, poziom cholesterolu lub glukozy? Jak sposób obróbki może wpływać na antyoksydacyjne działanie np. imbiru?

Gałka muszkatołowa – nie tylko afrodyzjak

Gałka muszkatołowa to wysuszone nasienie muszkatołowca. Charakteryzuje się słodko korzennym aromatem, co czyni ją niezastąpionym dodatkiem do wielu potraw. Świetnie komponuje się z: kapustą, kalafiorem, marchwią, serami, jajami, owocami, makaronem, ziemniakami, ryżem, szpinakiem, jagnięciną oraz cielęciną. Poza walorami kulinarnymi skrywa w sobie właściwości prozdrowotne i lecznicze. Jest nie tylko afrodyzjakiem, ale ma też zastosowanie w leczeniu gorączki i biegunek. Łagodzi wzdęcia. Reguluje poziom cukru we krwi. Jej składniki mają również działanie bakteriobójcze.

Cynamon – na problemy trawienne

Trudno sobie wyobrazić zimowy i świąteczny zestaw przypraw bez aromatu cynamonu. Otrzymywany z kory cynamonowca, pod wpływem gotowania nieco gorzknieje. Dlatego warto go dodawać krótko przed podaniem. Poza walorami kulinarnymi korzystnie oddziałuje na funkcjonowanie organizmu. Ma działanie hipotensyjne, a więc obniża ciśnienie krwi. Zmniejsza stężenie zarówno cholesterolu, jak i trójglicerydów. Korzystnie wpływa także na poziom glukozy we krwi. Badania wskazują, że cynamon zapobiega rozwojowi insulinooporności. W swoim składzie zawiera antyoksydanty neutralizujące wolne rodniki. Wykazuje właściwości antynowotworowe. Jest pomocny w zapobieganiu zatruciom pokarmowym oraz niestrawności. Skuteczny przy braku łaknienia, wzdęciach, biegunkach, skurczach żołądka, wrzodach i zgadze. Działa przeciwbakteryjnie, jest skuteczny w zapobieganiu i leczeniu przeziębień, grypy oraz zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych. Cynamon przeciwwskazany jest u osób chorych na kamicę wątrobową oraz z zaburzeniami funkcjonowania woreczka żółciowego.

Anyż o działaniu rozkurczowym

Anyż to przyprawa o korzenno – słodkawym smaku. Świetnie komponuje się ze świątecznymi wypiekami, zupami owocowymi, kompotami, a także z mięsem (wieprzowiną, cielęciną i drobiem). Jest smacznym dodatkiem do kawy i herbaty. Współgra z koprem, cynamonem, goździkami, imbirem i pieprzem. Na organizm działa moczopędnie, rozkurczowo oraz pobudza trawienie.

Goździki na niestrawność

Goździki mają charakterystyczny korzenny zapach i piekący smak. Są nieodłącznym składnikiem pierników. Wzbogacają smak pasztetów, dziczyzny, wieprzowiny, baraniny i śledzi. Poprawiają smak kiszonej kapusty. Dobrze komponują się z potrawami z grzybów i rosołem. Są dobrym dodatkiem do kompotów, sosów i marynat. Wykazują właściwości antyseptyczne. Poprawiają procesy trawienia oraz łagodzą niestrawności. Działają przeciwskurczowo i przeciwbólowo.

Ziele angielskie – na wzdęcia i kolkę

Ziele angielskie jest przyprawą dodawaną do marynat, cielęciny, drobiu, baraniny i sosów. Pasuje do dań z warzyw i ryb. Jest aromatycznym dodatkiem do kompotów, niektórych ciast, sałatek. Wykazuje właściwości pobudzające i antyseptyczne, reguluje trawienie, łagodzi zaburzenia jelitowe. Jest pomocne w leczeniu biegunek. Uśmierza kolkę i wzdęcia.

Imbir – na przeziębienie i wzdęcia

Imbir charakteryzuje się ostrym, palącym, korzennym oraz lekko gorzkim smakiem. Obróbka cieplna i przechowywanie powodują wzrost intensywności smaku. Dlatego zaleca się umiar w jego stosowaniu. Zastosowanie ma jako dodatek do dań wytrawnych (ryb, owoców morza, mięsa, barszczu, zupy dyniowej, zupy z marchwi) i słodkich (ciast, ciasteczek, sałatek owocowych czy pieczonych jabłek). Źle komponuje się z ziołami aromatycznymi, pasuje natomiast do przypraw korzennych: cynamonu, goździków, gałki muszkatołowej, ziela angielskiego czy pieprzu. Imbir to źródło przeciwutleniaczy, a wpływ na ich ilość ma sposób obróbki termicznej. Gotowanie na wolnym ogniu oraz duszenie znacząco zwiększa zawartość antyoksydantów, z kolei grillowanie i smażenie działa niekorzystnie na ich obecność. Imbir zapobiega niestrawności, ma działanie żółciopędne i rozkurczowe, pomaga w walce ze wzdęciami. Łagodzi mdłości i zapobiega wymiotom, korzystnie wpływa na układ krążenia, obniża ciśnienie krwi, jest pomocny w zmniejszeniu stężenia cholesterolu i zapobiega tworzeniu zakrzepów w naczyniach krwionośnych. Jest doskonałym wsparciem w leczeniu przeziębień. Inne lecznicze działania imbiru to działanie: przeciwbólowe, przeciwalergiczne i przeciwreumatyczne. Badania kliniczne wskazują na skuteczność imbiru w leczeniu oraz profilaktyce migrenowych bólów głowy.

Kardamon

Kardamon charakteryzuje się ostrym, ale i zarazem słodkim oraz piekącym smakiem. Można nim wzbogacić smak: marcepanów, pierników, kompotów, a także potraw z mięs, ryb i zup. Obniża ciśnienie krwi, ponadto wzmacnia pracę żołądka, poprawia trawienie, pobudza apetyt, wspomaga wchłanianie pokarmów.

Kolendra – pomoc przy podwyższonym poziomie cholesterolu

Kolendra stosowana jest jako przyprawa i dodatek do dekoracji ciast. Nasiona wykorzystuje się do potraw z mięs i ryb. Z kolei zielone części do zup, sałatek i sosów. Jest pomocna w leczeniu niestrawności, reumatyzmu oraz bólów stawów. Obniża stężenie cholesterolu, i trójglicerydów. Jest skutecznym wsparciem w walce z pasożytami jelit. Wyniki badań sugerują, że kolendra może chronić przed wolnymi rodnikami, ma właściwości obniżające stężenie glukozy we krwi oraz ciśnienia tętniczego.

Jałowiec – pomoc w niestrawności i wzdęciach

Jałowiec jest przyprawą nie tylko podnoszącą walory smakowe potraw mięsnych i jarskich. Wspomaga pracę układu pokarmowego łagodząc niestrawności i wzdęcia. Wykazuje właściwości moczopędne i antyseptyczne. Przeciwwskazany jest przy niewydolności nerek i wątroby, a także chorym z wrzodami żołądka i dwunastnicy.

Szafran na poprawę nastroju

Badania wskazują, że szafran może wspomagać terapię depresji. Zwiększa poziom serotoniny i dopaminy. Ponadto łagodzi objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Dzięki antyoksydantom skutecznie wspiera leczenie bezpłodności u mężczyzn. U mężczyzn, którym podawano szafran zaobserwowano wzrost liczy prawidłowych plemników z 26,5% do 33,9% i wzrost ich ruchliwości. Szafran wykazuje również działanie antynowotworowe.

Źródła:

1. Dzwolak W. (Nie)bezpieczna przyprawa?Przegląd gastronomiczny 2015; 1-2: 5-6.

2. Czerwińska D. Kłącze do zadań specjalnych. Przegląd gastronomiczny 2008; 11: 10 – 13.

3. Baker W., Gutierrez – Williams G., White M., Kluger J., Coleman C. (2008): Effect of Cinnamon on Glucose Control and Lipid Parameters. Diabetes Care, 31:41-43.

4. Bolin Q., Panickar K. S., Anderson R. A. (2010): Cinamon: Potential Role in the Prevention of Insulin Resistance, Metaboli Syndrome, and Type 2 Diabetes. Jouirnal of Diabetes Science and Technology, 4(3): 685-693.

5. Ganguly N.K., Singh P., Kant L., Shah B., Muthuswamy V., Saxena N.C. (2003): Ginger: It’s role in xenobiotic metabolism. ICMR Bulletin, 6: 57-63.

6. Jakhetia V., Patel R., Khatri P., Pahuja N., Garg S., Pandey A., Sharma S. (2010): Cinamon: A pharmacological review. Journal of Advanced Scientific Research 1(2): 19-23; Kędzia A. (2011): Aktywność olejku cynamonowego (Oleum Cinnamomi) wobec bakterii beztlenowych. Postępy fitoterapii, 1: 3-8.

7. Malhotra S., Singh A.P. (2003): Medicinal properties of Ginger (Zingiber officinale Rosc.). Natural Product Radiance, 2(6): 296 – 301.

8. Piechal A., Widy – Tyskiewicz E., Blecharz – Klin K. (2004): Imbir (Zingiber officinale) we współczesnej terapii. Przewodnik lekarza, 5: 34-43.

9. Kaławaj K., Lemieszek M. K. Prozdrowotne właściwości cynamonu. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 3, 328–331.

10.    Sobiech K. Szafran – stary lek na choroby współczesności. Gazeta farmaceutyczna 2010; 4: 36 – 37.

11.    Widelski J., Skalicka – Woźniak K. Przyprawy mogą leczyć cz. III. Aptekarz Polski 2008; 26 (4) online. http://www.aptekarzpolski.pl/2008/12/10-2008-przyprawy-moga-leczyc-cz-iii/

12.    Typek J. Któż nie zna jałowca? Aptekarz Polski 2013; 77 (55) online http://www.aptekarzpolski.pl/2013/01/01-2013-ktoz-nie-zna-jalowca/.

13.    Kozłowska M., Ziarno M., Kolendra – skład i zastosowanie. Postępy fitoterapii 2012; 2: 108 – 112.