Po przebyciu choroby COVID-19 u wielu pacjentów mogą się pojawić różnorodne dolegliwości zdrowotne, które powodują problemy z codziennym funkcjonowaniem. Wyjaśniamy, jak koronawirus SARS-CoV-2 może wpłynąć na kondycję organizmu, jak dbać o zdrowie po przebytej chorobie COVID-19 oraz kiedy potrzebna jest specjalna rehabilitacja pocovidowa.
Spis treści:
Jak koronawirus wpływa na kondycję organizmu?
Choroba COVID-19 wywoływana przez wirus SARS-CoV-2 może mieć różny przebieg, od bezobjawowego i łagodnego aż po ciężki, wymagający leczenia w szpitalu. Wirus atakuje układ oddechowy i wywołuje zapalenie płuc. Część pacjentów trafia na oddziały intensywnej terapii i wymaga wspomagania oddechowego za pomocą respiratora.
Wirus może wpływać także na inne narządy - układ krążenia, układ oddechowy, na funkcjonowanie mózgu, powodując zapalenie mózgu, a także wtórne niedotlenienie czy zakrzepicę. Może uszkadzać nerki, układ pokarmowy oraz mięśnie.
W rezultacie u pacjenta po przebytej chorobie COVID-19 może rozwinąć się dysfunkcja prawie każdego narządu. Częstym objawem jest utrata sił i spadek kondycji, przez długi czas mogą utrzymywać się duszności. Obserwowana jest także tzw. mgła mózgowa, problemy z koncentracją, ze skupieniem uwagi, przyswajaniem informacji, uczeniem się, czytaniem lub pisaniem.
Ozdrowieńcy mogą być także narażeni na skutki psychologiczne choroby, szczególnie gdy wiązała się ona z izolacją, wynikającą z długiego pobytu na oddziale intensywnej terapii oraz z podłączenia do respiratora.
Jak zadbać o zdrowie po przebytej chorobie?
Każda rekonwalescencja wymaga czasu, a długość jej trwania zależy od stanu organizmu przed chorobą oraz od ciężkości jej przebiegu.
W każdym przypadku okres dochodzenia do siebie po chorobie, zwłaszcza ciężkiej, wymaga szczególnej troski o zdrowie. Trzeba wtedy dbać o zbilansowaną dietę, która zawiera wystarczającą ilość składników odżywczych, minerałów oraz witamin, a także o odpowiednią ilość wody oraz snu i odpoczynku.
Dobrze jest też być przygotowanym na to, że pewne objawy mogą się utrzymywać nawet przez kilka miesięcy po przechorowaniu. Mając świadomość, jakie długotrwałe skutki może wywołać w organizmie COVID-19, można się do tego przygotować i w razie potrzeby wiedzieć, jak postępować, aby złagodzić dolegliwości.
W przypadku wystąpienia duszności, pomocne bywają specjalne techniki kontrolowania oddechu, polegające na oddychaniu powoli oraz w sposób spokojny i płynny. Kontrolę nad oddechem ułatwia także przyjęcie odpowiedniej pozycji – podczas leżenia jest to ułożenie się na boku, podczas siedzenia – pochylenie do przodu, a podczas stania - wykorzystanie podparcia.
Wykonywane samodzielnie w domu ćwiczenia fizyczne pomagają złagodzić duszności, poprawić kondycję, wzmocnić mięśnie, poprawić koordynację ruchową i sprawność umysłową, a także zredukować stres oraz odzyskać energię.
Zaczynać można od prostych ćwiczeń, na przykład wymachów ramion, wykonywanych przez kilka minut, kontrolując oddychanie i nie doprowadzając do zbyt dużego zmęczenia. Stopniowo można zwiększać intensywność ćwiczeń oraz wprowadzać nowe, takie jak na przykład chodzenie po schodach, spacer, jazda na rowerze czy bieganie.
Docelowo dobrze jest wykonywać ćwiczenia sprawnościowe przez 5 dni w tygodniu przez 20-30 minut. W miarę poprawy kondycji można uzupełnić aktywność o ćwiczenia wzmacniające, wykonywane na przykład z ciężarkami, przysiady, pompki oraz inne.
Wysiłek fizyczny ma pozytywny wpływ nie tylko na układ mięśniowy, ale i na regenerację mózgu. Dobrym treningiem dla mózgu może być również rozwiązywanie krzyżówek i łamigłówek, granie w gry, zajęcie się nowym hobby czy zapisywanie rzeczy, które chcemy zapamiętać.
Jeżeli osoba po przebytej chorobie COVID-19 ma problem z głosem, co może być skutkiem ubocznym wspomaganej wentylacji za pomocą rurki intubacyjnej, to może te problemy łagodzić poprzez nienadwyrężanie głosu i robienie przerw w rozmowie, może też trenować głos przez nucenie. Zalecane jest także picie wody małymi łykami przez cały dzień, co wpływa na regenerację aparatu głosowego.
Przewlekła intubacja może mieć także wpływ na przełykanie, dlatego w razie problemów występujących podczas przyjmowania pokarmów, dobrze jest stosować się do kilku zasad- nie spieszyć się w czasie jedzenia, nie jeść na leżąco, jeść niewielkie porcje i spożywać pokarmy o różnej konsystencji. Pomaga także spacerowanie przez co najmniej 30 minut po każdym posiłku.
Osoba, która przeszła COVID-19, może odczuwać spadek energii, a niektóre czynności mogą od niej wymagać większego wysiłku, niż wymagały przed chorobą. Dobrze jest mieć tego świadomość i dostosować swoje oczekiwania do aktualnych możliwości, oszczędzać siły, nie przemęczać się i dać sobie czas na rekonwalescencję. Dobrze jest także przyjmować pomoc innych, którzy mogą wesprzeć ozdrowieńca w dochodzeniu do siebie.
Bardzo ważne dla zdrowia psychicznego, będącego nieodłącznym elementem kondycji organizmu, jest utrzymywanie relacji społecznych. Mają one wpływ także na rekonwalescencję po chorobie.
Czy ozdrowieniec może wymagać specjalnej rehabilitacji?
Część pacjentów, którzy przechorowali COVID-19, może wymagać specjalnej rehabilitacji, prowadzonej w placówkach medycznych w formie stacjonarnej, lub ambulatoryjnej czy też w domu przez fizjoterapeutów.
Rehabilitacja taka, finansowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia, trwa od 2 do 6 tygodni i powinna rozpocząć się nie później niż 6 miesięcy od zakończenia leczenia w kierunku COVID-19. Zalecenia światowe dotyczące rehabilitacji pocovidowej mówią o tym, że powinna się ona zacząć jak najwcześniej, najlepiej wtedy, gdy pacjent przebywa jeszcze na oddziale intensywnej terapii.
W zakres rehabilitacji finansowanej przez NFZ wchodzi między innymi kinezyterapia ze szczególnym uwzględnieniem treningu wytrzymałościowego, ćwiczeń oddechowych, ćwiczeń efektywnego kaszlu oraz ćwiczeń ogólnousprawniających, inhalacje, treningi marszowe, balneoterapia, hydroterapia, fizykoterapia, treningi relaksacyjne, edukacja zdrowotna i promocja zdrowia oraz leczenie dietetyczne.
Kwalifikacja do takiej rehabilitacji następuje na podstawie badań diagnostycznych, takich jak RTG klatki piersiowej z opisem, wykonane po zakończeniu leczenia ostrej fazy choroby, aktualna morfologia, badanie OB i CRP, a także wynik badania EKG wykonanego po zakończeniu ostrej fazy choroby.
Z rehabilitacji mogą korzystać pacjenci, u których występują powikłania lub następstwa po przebytym COVID-19 w zakresie układu oddechowego, układu krążenia, nerwowego lub narządu ruchu albo spadek siły mięśniowej. Parametry te ocenia się na podstawie specjalnej skali określonej w przepisach NFZ.
Różnorodność skutków ubocznych, które może powodować COVID-19, w połączeniu z wcześniej istniejącymi przewlekłymi chorobami, na które mogli cierpieć pacjenci, oznacza, że nie ma jednakowej dla wszystkich metody rehabilitacji dla ozdrowieńców. Taka multicyscyplinarna rehabilitacja powinna być dobierana indywidualnie, odpowiednio do stanu każdego pacjenta.
Rehabilitacja dotyczy nie tylko osób, które poddane były leczeniu szpitalnemu, ale także może być konieczna w przypadku osób, które przeszły chorobę w domu. Także takie osoby mogą odczuwać wiele jej skutków ubocznych, które wpływają na kondycję całego organizmu.
Celem rehabilitacji przeznaczonej dla ozdrowieńców po COVID-19 jest poprawa siły fizycznej i wytrzymałości, dlatego osoby takie wykonują ćwiczenia ogólne poprawiające parametry w tym zakresie. Większość pacjentów po przejściu COVID-19 potrzebuje także rehabilitacji pulmonologicznej, która poprawia wydolność sercowo-oddechową. W razie potrzeby jest ona uzupełniana o rehabilitację neurologiczną i kardiologiczną.
Rehabilitacja oprócz ogólnej poprawy kondycji fizycznej wpływa również na sferę psychiczną. Pomaga walczyć ze zmęczeniem, zaburzeniami emocjonalnymi czy brakiem pewności siebie.
Pacjenci po ciężkim przebiegu COVID-19 mogą mieć także problemy z codziennym funkcjonowaniem, w radzeniu sobie z nimi może pomóc rehabilitacja funkcjonalna, czyli rehabilitacja mająca na celu przywrócenie pacjentowi utraconych umiejętności i funkcji. Jeżeli pacjent kilka tygodni spędził na szpitalnym łóżku, podłączony do respiratora, to często musi uczyć się podstawowych czynności, takich jak chodzenie czy ubieranie się.
Częścią terapii pocovidowej może być także terapia psychologiczna, której celem jest pomoc pacjentowi w radzeniu sobie z zaburzeniami emocjonalnymi. Zwykle jest to terapia poznawczo-behawioralna. Przydatne bywa także wsparcie społeczne zapewniane takim osobom przez pracowników ośrodków opieki. W razie konieczności psychoterapia może być także wsparta leczeniem farmakologicznym.
Jednym z ważnych filarów rehabilitacji jest edukacja pacjenta oraz osób z jego otoczenia, obejmująca naukę wspierania rekonwalescenta w działaniach dotyczących poprawy jego kondycji i zdrowia.
Źródła:
Wade D.T., Rehabilitation after COVID-19: an evidence-based approach, Clinical Medicine (London) 2020, Jul; 20(4), 359-365.
Phillips M., Turner-Stokes L., Wade D., at all, Rehabilitation in the wake of Covid-19 - A phoenix from the ashes, British Society of Rehabilitation Medicine, 2020.
Wsparcie w samodzielnej rehabilitacji po przebyciu choroby związanej z COVID-19, poradnik World Health Organization, Regional Office for Europe, 2020
Zarządzenie Prezesa NFZ nr 63/2021/DSOZ
Zarządzenie Prezesa NFZ Nr 78/2021/DSOZ
Zarządzenie Prezesa NFZ nr 87/2021/DSOZ
Zarządzenie Prezesa NFZ nr 98/2021/DSOZ
Data dodania:
Artykuły powiązane
Koronawirus a płuca - jak choroba wpływa na ten organ?
Jak koronawirus wpływa na komórki nabłonka płuc? Czy zmiany powstałe w przebiegu COVID-19 są odwracalne? Dlaczego stosowanie się do zaleceń może uratować życie? Dowiedz się jakie jest jedno z najpoważniejszych powikłań przebycia zakażenia wirusem SARS-CoV-2 i czy można mu zapobiec.
Deksametazon w terapii koronawirusa. Czy jest skuteczny?
Walka z pandemią wirusa SARS-COV-2 jest prowadzona na różne sposoby – z jednej strony szczepimy się kolejnymi dawkami, z drugiej naukowcy wciąż szukają skutecznych leków mogących pomóc w walce z COVID-19. Rozwiązań poszukują także wśród znanych, sprawdzonych leków.
Koronawirus (SARS-CoV-2)
Na najważniejsze pytania o koronawirus SARS-CoV-2 odpowiada specjalista chorób zakażnych dr n. med. Wojciech Basiak. Jak można się zarazić i jak zminimalizować ryzyko zarażenia? Czy produkty zamawiane z Chin przez internet mogą być niebezpieczne? Dlaczego przed podróżą warto zaszczepić się przeciwko grypie?
Czy noszenie maski może chronić przed zakażeniem koronawirusem?
Rozprzestrzeniająca się epidemia koronawirusa SARS-CoV-2, która rozpoczęła się w chińskim mieście Wuhan i dotarła do Europy, spowodowała wzrost sprzedaży masek, które w opinii wielu nabywców mają ochronić ich przed chorobą. Czy to prawda? Czy noszenie maski może rzeczywiście uchronić przed zakażeniem koronawirusem?
Koronawirus a udar - dlaczego zagrożenie wzrasta?
Udar mózgu należy w Europie do najczęstszych przyczyn zgonów i trwałej niepełnosprawności u osób po 40. roku życia. Dowiedz się, dlaczego w przebiegu COVID-19 może dojść do udaru mózgu, a także jak go rozpoznać i co zrobić w przypadku podejrzenia udaru.