Czym jest ropowica i jak się ją leczy?

Uszkodzenia skóry to nie tylko przerwanie jej ciągłości czy upływ krwi, ale także ryzyko wystąpienia różnego rodzaju chorób bakteryjnych. W miejsca zranienia mogą bowiem wniknąć drobnoustroje powodujące zapalenia skóry. W związku z tym, że na naszej skórze bytują bakterie to każda, nawet ta potencjalnie mała i niegroźna rana może zostać zakażona, co z kolei może przyczynić się do wystąpienia poważnych konsekwencji ogólnoustrojowych naszego organizmu. Jedną z chorób powodowanych ostrym zapaleniem skóry jest ropowica. Czym jest, jakie są przyczyny jej występowania oraz jakie towarzyszą jej objawy, jak należy leczyć to schorzenie i czy istnieje ryzyko powikłań w przypadku jego wystąpienia – o tym w poniższym artykule.

Co to jest ropowica?

Ropowica, inaczej nazywana flegmoną (łac. phlegmonae) to bakteryjne, ropne, rozlane, ostre zapalenie tkanki łącznej podskórnej, będące powikłaniem powierzchownego zakażenia skóry. Zakażenia powikłane rozprzestrzeniają się na leżące poniżej tkanki głębokie, będąc przyczyną głębokich ropni, odleżyn, martwiczego zapalenia powięzi, zespołu Fourniera oraz zakażeń nabytych w wyniku ugryzień przez ludzi lub zwierzęta. Zakażenia te mogą objawiać się zespołem ogólnoustrojowej reakcji zapalnej lub sepsą oraz – sporadycznie – martwicą niedokrwienną tkanek. Do zakażeń powikłanych należą także: zakażenia okolicy odbytu, zakażenia towarzyszące stopie cukrzycowej, zakażenia u osób z istotnymi chorobami współistniejącymi. Ropowica jest chorobą niebezpieczną, ponieważ może rozszerzać się na narządy wewnętrzne, powodując ich uszkodzenie czy niewydolność.
Procesy zapalne prowadzące do powstania ropowicy:

• Czyrak – zapalenie mieszka włosowego prowadzące do powstania ropnia skóry;
• Czyrak gromadny – mnogie ropnie dotyczące głównie szyi, pleców i wewnętrznej powierzchni uda, ich czynnikiem etiologicznym są gronkowce;
• Liszajec – pęcherzykowe zapalenie powierzchownych warstw skóry, który może szerzyć się na warstwy głębsze (częsty u niemowląt). Czynnikami etiologicznymi są paciorkowce;
• Zgorzel gazowa – bardzo groźne powikłanie urazów dotyczące głównie kończyn, w przypadku którego charakterystycznym objawem jest trzeszczenie tkanek na skutek produkcji gazu przez drobnoustroje. Czynnik etologiczny: pałeczki zgorzeli gazowej;
• Ropne zapalenie gruczołów potowych – ropnie tworzą się pod pachami. Czynnik etologiczny: mieszana flora bakteryjna;
• Róża – infekcja przyranna, charakteryzująca się wysoką gorączką i żywoczerwonym zabarwieniem skóry. Czynnik etologiczny: paciorkowce;
• Rany kąsane – od 10 do 30% prowadzą do powstania ropowicy. Czynnik etiologiczny: flora bakteryjna mieszana;
• Trądzik – krostki na skórze. Czynnik etologiczny: flora bakteryjna mieszana i grzyby;
• Zastrzał – ropne zapalenie tkanek miękkich dłoniowej części palców np.: po ukłuciu. Czynnik etologiczny: flora bakteryjna mieszana;
• Zanokcica – zapalenie tkanek miękkich wału paznokciowego, częste po tzw. obskubywaniu skórek. Czynnik etiologiczny: flora bakteryjna mieszana;
• Zespół Fourniera – ropowica okolicy narządów płciowych o ciężkim przebiegu z martwicą. Czynnik etiologiczny: flora bakteryjna mieszana;
• Ropnie okolic odbytu – spowodowane przez zakażenie gruczołów okołoodbytowych. Mogą też towarzyszyć chorobie Crohna. Czynnik etiologiczny: flora bakteryjna mieszana.

Ropowica – przyczyny i objawy

Przyczyną wywołującą ropowicę najczęściej jest zakażenie paciorkowcami lub gronkowcem. Zwiększenie ryzyka zakażenia skóry może powodować zabrudzenia powstałych ran. Ropowica może także stanowić powikłanie innych schorzeń, np. w przypadku ropowicy jamy ustnej przyczynę może stanowić ostre zapalenie migdałków podniebiennych, angina czy próchnica zębów. Z kolei przy wystąpieniu ropowicy oczodołu przyczyną może być bezpośrednie przeniesienie zakażenia z zatok obocznych nosa czy np. zapalenie woreczka łzowego.
Ropowica to choroba, która może dotknąć każdego – zarówno dorosłych, jak i dzieci, niemniej jednak zwiększone ryzyko wystąpienia tego typu zapalenia skóry istnieje w przypadku diabetyków oraz osób chorych na białaczkę, jak również przy chorobach przebiegających z obniżoną odpornością organizmu, np. zarażonych wirusem HIV czy chorujących na nowotwory. Czynnikami predysponującymi do rozwoju ropowicy są także zabiegi transplantacyjne i związane z nimi leczenie immunosupresyjne. Bardziej narażone na zachorowanie będą również osoby otyłe czy nadużywające alkoholu. Do czynników ryzyka wystąpienia zakażeń skóry i tkanek miękkich zalicza się także podeszły wiek, wyniszczenie, starzenie się układu immunologicznego.
Jeśli chodzi o objawy ropowicy, to do sztandarowych przy zmianach miejscowych skóry zalicza się: napięcie powłok skóry, wysoką gorączkę, dreszcze, bolesność, obrzęk i zaczerwienienie oraz ucieplenie fragmentu skóry objętego zapaleniem, jak również powiększenie węzłów chłonnych (obszarowo). Wraz z upływem czasu w miejscu zakażenia pojawiają się pęcherze wypełnione ropną treścią o żółto-zielonkawym  kolorze. Może pojawiać się również martwica powstająca na skutek szkodliwej działalności bakterii, tworzenia się zakrzepów w małych naczyniach zainfekowanego miejsca, niedotlenienia oraz niedokrwienia. W skrajnych przypadkach konsekwencją ropnego zapalenia może być sepsa, czyli ogólnoustrojowa reakcja zapalna, która może nawet doprowadzić do śmierci.
Miejscami, które są szczególnie narażone na rozwój ropowicy, są kończyny górne i dolne, a zwłaszcza odcinki rąk i stóp. Mogą one dawać specyficzne objawy – w przypadku ręki może być to ból występujący szczególnie w nocy, jak również przy opuszczaniu kończyny, powodujący jednocześnie ograniczenie ruchów. Bolesny obrzęk stopy może uniemożliwić założenie obuwia oraz chodzenie.
Zależnie od lokalizacji ropowicy wyróżnia się indywidualne objawy:

• ropowica przestrzeni przygardłowej daje objawy wysokiej temperatury, bólu gardła, obrzęku szyi i powiększenia węzłów chłonnych;
• angina Ludwiga, inaczej ropowica dna jamy ustnej atakuje jamę ustną, powodując trudności oraz ból przy przełykaniu, towarzyszą jej również gorączka, duszności i ślinotok;
• ropowica oczodołu objawiająca się jednostronnym bólem oka, podwójnym widzeniem, przekrwieniem spojówek oraz powiek, wytrzeszczem, a nawet upośledzeniem ostrości wzroku;
• zanokcica, której towarzyszy bolesny obrzęk, zaczerwienienie skóry, a niejednokrotnie gromadzenie się ropy pod płytką paznokciową, co w konsekwencji powoduje oddzielenie się paznokcia od podłoża;
• zastrzał powodujący obrzęk po grzbietowej stronie palca i silny ból;
• czyrak, objawiający się gorączką, dreszczami, bólem, napięciem skóry i jej zaczerwienieniem.

Ropowica – leczenie i rokowania

W przypadku wystąpienia objawów ropowicy niezbędna jest konsultacja lekarska, jest to obszar, którym zajmuje się dermatologia i chirurgia. Lekarz specjalista na podstawie wywiadu stawia rozpoznanie. Poza kliniczną oceną stanu pacjenta diagnostyka opiera się o badania laboratoryjne i obrazowe, które stanowią podstawę do oceny stopnia ciężkości zakażenia. Najczęściej leczenie opiera się na antybiotykoterapii. Leki o działaniu przeciwbakteryjnym w zależności od stanu pacjenta stosuje się doustnie lub dożylnie - poprzez dostęp naczyniowy. Dodatkowo w przypadku ropowicy stosowane jest leczenie przeciwbólowe.
Cięższy przebieg choroby może wskazywać na konieczność wykonania zabiegu chirurgicznego, polegającego na nacięciu, opróżnieniu treści ropnej, usunięciu tkanek martwiczych oraz zastosowaniu drenażu umożliwiającego odpłynięcie zakażonej wydzieliny, aby nie dopuścić do dalszego rozszerzenia się zakażenia.  Każdy obszar ciała to indywidualny rodzaj cięcia wykonywanego tak, by uszkodzić, jak najmniej ważnych funkcjonalnie części organizmu (np. ścięgien mięśni odpowiedzialnych za poruszanie).
Bardzo ważna w przypadku leczenia ropowicy jest szybka reakcja, która nie pozwoli na szerzenie się procesu zapalnego. Nieleczona ropowica powoduje rozprzestrzenianie na sąsiednie tkanki i narządy, co może doprowadzić do rozwoju nowych ognisk zapalnych, a w konsekwencji także do uogólnionego zakażenia, czyli sepsy. W przypadku ropowicy w obrębie kończyny brak odpowiedniego leczenia może skutkować amputacją. Z kolei w przypadku ropowicy okolic twarzy przy szczególnie agresywnym przebiegu choroby istnieje ryzyko wystąpienia zapalenia kości czaszki, a także zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
Bardzo ważne jest również wykonanie badania diagnostycznego - posiewu wydzieliny ropnej, który pozwoli na  zidentyfikowanie bakterii odpowiedzialnej za powstanie ropowicy. Antybiogram umożliwi jednocześnie określenie, na które antybiotyki wrażliwy jest zidentyfikowany w próbce badawczej drobnoustrój.
Proces leczenia ropowicy może był czasochłonny, zaatakowane chorobą rozległe obszary mogą wymagać kilkukrotnego chirurgicznego usuwania tkanek martwiczych i dokładnego oczyszczania miejsca zapalenia. Konsultacja lekarska jest niezbędna ze względu na to, że każdy przypadek wystąpienia schorzenia jest indywidualny, w związku z czym jego leczenie zależy od wielu czynników, w tym od wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta, obszaru powstania zakażenia, czy chorób współtowarzyszących i przyjmowanych przez chorego leków.

Źródła:
Niżankowska M., Podstawy okulistyki: podręcznik dla lekarzy i studentów medycyny, Wydawnictwo Volumed; Wrocław; 2000; 82-84;
Noszczyk W., Chirurgia. Podręcznik dla studentów. Tom 1 i 2, Wydawnictwo PZWL; Warszawa 2005; 34-64;
Piekoszewska-Ziętek P., Turska-Szybka A., Olczak-Kowalczyk D., Infekcje zębopochodne – przegląd piśmiennictwa, Wydawnictwo Borgis; Nowa Stomatologia; 2016 (2); 120-132;
Pustkowski M., Zakażenia skóry i tkanek miękkich, Medycyna Praktyczna; 2017; 474-483;
Taraszkiewicz M., Piotrowski S., Ropowica szyi – aktualny problem diagnostyczno-leczniczy. Opis przypadków, Forum Medycyny Rodzinnej; 2018, 12(4); 149-154;
Wallner G., Banasiewicz T., Chirurgia. Tom 1, Wydawnictwo PZWL; Warszawa 2021.