Otyłość gynoidalna (pośladkowo-udowa). Czym jest spowodowana i jak ją leczyć?

Otyłość to złożony problem, w którym czynniki genetyczne i środowiskowe odgrywają rolę w dystrybucji tkanki tłuszczowej. U źródła otyłości mogą leżeć różne przyczyny jej występowania. Biorąc pod uwagę jej etiologię wyróżnia się otyłość endogenną, której przyczyną są czynniki wewnętrzne: endokrynne, genetyczne czy metaboliczne, oraz otyłość egzogenną, którą powodują czynniki środowiskowe oraz psychologiczne, a wśród nich m.in. nieprawidłowe nawyki żywieniowe, siedzący tryb życia, niska aktywność fizyczna czy stres. Wyróżnia się też rodzaje otyłości związane z rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej. I tak - otyłość gynoidalna (pośladkowo-udowa) występuje zazwyczaj w młodym wieku i polega na obniżeniu spoczynkowej przemiany materii, w związku z czym trudno poddaje się odchudzaniu. Czym jest otyłość gynoidalna, jakie przyczyny leżą u podstaw jej występowania, jak się ją leczy i czy ćwiczenia oraz aktywność fizyczna mogą przynieść efekty w leczeniu otyłości pośladkowo-udowej – o tym w poniższym artykule.

Otyłość gynoidalna - co to jest?

Otyłość gynoidalna to rodzaj otyłości, która przebiega zazwyczaj z prawidłowym profilem metabolicznym. Otyłość tego typu rozpoznaje się, używając powszechnie stosowanych wskaźników — wskaźnika masy ciała (BMI, body mass index) oraz wskaźnika talia — biodro, czyli stosunku obwodu talii do obwodu bioder (WHR, waist to hip ratio). Otyłość gynoidalna polega na umiejscowieniu się nadmiaru tkanki tłuszczowej w okolicy bioder, ud i pośladków, stąd jej nazwa – otyłość pośladkowo-udowa. Takie rozłożenie się tkanki tłuszczowej determinuje również wygląd całej sylwetki ciała, stąd osoby cierpiące na nią często określane są typem ‘gruszki’. Warto w tym miejscu dodać, że otyłość gynoidalna (łac. gyne – kobieta) częściej występuje u kobiet, jednak zdarza się, że dotyka także mężczyzn. O otyłości gynoidalnej mówimy w sytuacji, gdy występuje nadwaga lub otyłość (wskaźnik BMI wyższy niż 25), a wskaźnik WHR (Waist-Hip Ratio) nie przekracza 0,85 u kobiet i 0,9 u mężczyzn.
Osoby z otyłością gynoidalną wyróżniają się:

• szerokimi, zaokrąglonymi biodrami;
• dużą, opadającąą pupą, mogąca optycznie zlewać się z pełnymi udami;
• dość krótkimi kończynami dolnymi i rozbudowanymi łydkami;
• wyraźnie szczuplejszą górną partią ciała (średnio wcięta talia, brzuch zazwyczaj płaski, lekko opadające i wąskie ramiona).

W przypadku otyłości pośladkowo-udowej proces redukcji masy ciała może być trudniejszy niż w innych typach otyłości. Niemniej jednak uważa się, że jednocześnie otyłość gynoidalna wiąże się z niższym ryzykiem wystąpienia problemów zdrowotnych, takich jak m.in. choroby serca, podwyższony poziom tzw. ‘złego’ cholesterolu, cukrzyca, choroby dróg żółciowych (np. kamica żółciowa) czy nadciśnienie tętnicze, w porównaniu z nadmiarem tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha. Jednak nadal może przyczyniać się do problemów ze stawami, takich jak choroba zwyrodnieniowa w obrębie stawów biodrowych i kolanowych czy żylaków kończyn dolnych.  Ten typ otyłości może być także powodem problemów zdrowotnych ze strony układu oddechowego oraz przyczyniać się do rozwoju chorób nowotworowych.
Istnieje mit, jakoby otyłość gynoidalna była pomocna przy porodzie, co jest nieprawdą. Otyłość, podobnie jak niedowaga, może wręcz czasami komplikować rodzenie dzieci.
Istnieje wiele kalkulatorów otyłości, w tym wskaźnik Body Mass Index (BMI). Niemniej jednak pomiar jedynie za pomocą wskaźnika BMI nie daje pełnego obrazu dotyczącego typu stwierdzonej otyłości. Ważna jest bowiem lokalizacja nadmiaru tkanki tłuszczowej. W tym celu zaleca się dokonanie pomiarów:

• obwodu talii, który decyduje o typie otyłości. Obwód pasa co najmniej 94 cm u mężczyzn oraz co najmniej 80 cm u kobiet to otyłość brzuszna (inaczej: centralna, androidalna, trzewna, typu jabłko);
• pomiar wskaźnika WHR (waist-hip ratio), który wyliczany jest po uprzednim zmierzeniu obwodu talii oraz obwodu bioder przez podzielenie wartości obwodu pasa przez wartość obwodu bioder.

Warto w tym miejscu podkreślić, że ani BMI, ani obwód talii nie mogą być używane jako dokładna miara otyłości u kobiet będących w ciąży.

Przyczyny otyłości gynoidalnej

Otyłość gynoidalna – przyczyny. Jeśli chodzi o przyczyny otyłości gynoidalnej, to jest ona uwarunkowana hormonalnie i genetycznie. Jeśli w rodzinie występował ten typ otyłości, istnieje prawdopodobieństwo, że będzie on dotyczył kobiet w kolejnych pokoleniach.
Między chorobą otyłościową oraz zaburzeniami endokrynologicznymi występuje wzajemna korelacja. U pacjentów chorujących na otyłość w porównaniu z tymi bez otyłości faktycznie częściej stwierdzane jest występowanie endokrynopatii, takich jak np. niedoczynność tarczycy.
Medycyna wskazuje również na związki między gynoidalnymi markerami metabolizmu tłuszczu i glukozy, ciśnieniem krwi i poziomem androgenów w surowicy u kobiet z nadwagą i otyłością z zespołem policystycznych jajników (PCOS).

Otyłość pośladkowo-udowa u mężczyzn

Otyłość gynoidalna u mężczyzn występuje rzadko i — podobnie jak w przypadku kobiet — jej podłoże stanowi zaburzona gospodarka hormonalna. Mowa tu przede wszystkim o nadprodukcji kortyzolu i niedoborze testosteronu. Panowie mają natomiast większe tendencje do otyłości brzusznej.

Leczenie otyłości gynoidalnej

Otyłość gynoidalna – leczenie. Leczenie otyłości gynoidalnej polega przede wszystkim na zastosowaniu odpowiedniej diety oraz włączeniu do codziennych nawyków aktywności fizycznej. W celu uniknięcia efektu jo-jo sugeruje się zasięgnięcie rady specjalisty, który dostosuje odpowiedni plan żywieniowy oraz ćwiczenia dobrane do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Dieta osób cierpiących na otyłość gynoidalną, których tkanka tłuszczowa odkłada się przede wszystkim na biodrach i udach, powinna zawierać przede wszystkim produkty o niskim indeksie glikemicznym. Dzięki nim pomiędzy posiłkami utrzymuje się we krwi niskie stałe stężenie cukru, które sprzyja prawidłowej przemianie materii i pozwala ograniczyć napady głodu. Do takich produktów o niskim indeksie glikemicznym należą przede wszystkim warzywa  (bakłażan, cukinia, fasolka szparagowa, szpinak, sałata, słodkie ziemniaki (yam), surowa marchewka i pomidory) oraz niektóre owoce (grejpfruty, jabłka, pomarańcze, śliwki, wiśnie, borówki). Jeśli chodzi o nabiał, to niski indeks glikemiczny mają m.in. chude twarogi, jogurt naturalny, zsiadłe mleko, mleko sojowe, a wśród produktów zbożowych pieczywo pełnoziarniste.
Trzeba mieć świadomość, że każdy rodzaj walki z otyłością wymaga dużego samozaparcia i motywacji, odradza się przy tym stosowanie restrykcyjnych diet, które nie są bezpieczne dla organizmu.

Jakie ćwiczenia dadzą efekt przy otyłości typu gruszka?

Otyłość gynoidalna – ćwiczenia. W celu zmniejszenia ilości tkanki tłuszczowej nagromadzonej w obszarze pośladkowo-udowym przy otyłości typu ‘gruszka’ zaleca się stosowanie specjalnych zestawów ćwiczeń na uda oraz na pośladki. W otyłości gynoidalnej, która charakteryzuje się zachwianymi proporcjami między dolną i górną częścią ciała, ćwiczenia powinny być dobrane w taki sposób, aby niwelować te dysproporcje. Wyszczupleniu ud i bioder sprzyja trening aerobowy pozwalający spalić tkankę tłuszczową – spacery, nordic walking truchty, jazda na rowerze, ćwiczenia na orbitreku lub maszynie eliptycznej czy pływanie. Jednocześnie górne partie ciała zaleca się poddawać treningowi siłowemu, który wzmacnia i rozbudowuje mięśnie klatki piersiowej i ramion, poprawiając przy tym proporcje ciała.
Warto postawić na sport, ponieważ wszelka aktywność fizyczna pozwoli spalić nadmiar kalorii, przyspieszy przemianę materii poprzez zredukowanie tkanki tłuszczowej i rozbudowanie mięśni, modelując przy tym sylwetkę.

Źródła:
Assessing Your Weight, CDC, https://www.cdc.gov/healthyweight/assessing/index.html; 29; 10/2021;
Bucyk B., Tupikowska M., Bednarek-Tupikowska G., Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznej otyłości z prawidłową masą ciała (MONW), Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Akademii Medycznej we Wrocławiu; 2009; s. 227;
Czy zaburzenia endokrynologiczne sprzyjają otyłości?, Kurier medyczny; Endokrynologia; 03/2022;
Gynoid obesity, Journal of Obesity & Weight Loss Therapy, https://www.omicsonline.org/scholarly/gynoid-obesity-journals-articles-ppts-list.php
Kozakowski J., Rabijewski M., Zgliczyński W., Zależność między masą tłuszczu brzusznego i gynoidalnego a wskaźnikami metabolicznymi i stężeniem androgenów u otyłych kobiet z PCOS; Borgis - Postępy Nauk Medycznych; 11/2012; s. 837-838.