Dieta w miażdżycy

Miażdżyca jest przewlekłą chorobą o podłożu zapalnym, dotyczącą tętnic, w ścianach których tworzą się charakterystyczne zmiany tzw. blaszki miażdżycowe, które powodują zwężenie lub nawet zamknięcie tętnicy. Choroby układu sercowo-naczyniowego, w rozwoju których kluczową rolę odgrywa proces miażdżycowy, stanowią najczęstszą przyczynę zgonów w krajach rozwiniętych. Istotnymi czynnikami ryzyka rozwoju miażdżycy są dieta oraz tryb życia. Odpowiednia modyfikacja sposobu żywienia i stylu życia stanowi zarówno profilaktykę, jak i jeden z głównych elementów leczenia miażdżycy.

Miażdżyca – czynniki ryzyka

Miażdżyca to przewlekły stan zapalny toczący się w ścianie naczynia. Dotyczy aorty oraz tętnic średniej wielkości: wieńcowych, nerkowych, szyjnych i biodrowych, jaki i mikrokrążenia.  Za najważniejsze czynniki inicjujące powstawanie zmian miażdżycowych uznaje się: dysfunkcję śródbłonka, zaburzenia lipidowe, czynniki immunologiczne oraz genetyczne. Czynnikami ryzyka miażdżycy są: styl życia ( nadmierna masa ciała, brak aktywności fizycznej, palenie tytoniu) i czynniki żywieniowe. W zakresie diety składnikami, które przyczyniają się do rozwoju miażdżycy są: nasycone kwasy tłuszczowe, izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych, nadmierna podaż sodu, cholesterolu i alkohol. Liczne badania wskazują, że ryzyko miażdżycy zmniejsza się po modyfikacji sposobu żywienia oraz zaprzestaniu palenia tytoniu. Ryzyko miażdżycy wzrasta z wiekiem. Choroba częściej dotyka mężczyzn. Do rozwoju miażdżycy przyczynia się nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zaburzenia gospodarki lipidowej, zwiększone stężenie homocysteiny i fibrynogenu.

Miażdżyca – jakie objawy?

Pierwszym etapem miażdżycy jest miejscowe pogrubienie blaszki wewnętrznej naczynia. Dzieje się tak na skutek migracji do niej: komórek mięśni gładkich, makrofagów, limfocytów T oraz innych komórek. Zwiększa się też macierz zewnątrzkomórkowa. Następnie dochodzi do stopniowego powiększania blaszki miażdżycowej. Zmiany zaawansowane składają się z: rdzenia bogatego w lipidy, który ulega martwicy i wapnieniu, pokryty jest warstwą włóknika. Miażdżyca prowadzi do zwężenia światła naczyń krwionośnych, usztywnienia ścian naczyń i utraty ich elastyczności. Skutkuje to upośledzeniem przepływu krwi przez tętnice i niedokrwieniem tkanek i narządów. Objawy miażdżycy pojawiają się dopiero, gdy zwężenie światła przekroczy 70 – 80% średnicy naczynia. Jeżeli miażdżyca dotyczy tętnic wieńcowych, czyli tętnic doprowadzających krew do serca, dochodzi do zmniejszenia przepływu krwi do mięśnia sercowego i mogą pojawić się objawy dusznicy bolesnej – tzw. stabilnej dławicy piersiowej. Symptomem miażdżycy tętnic wieńcowych jest choroba niedokrwienna serca. Wśród schorzeń przewlekłych powikłań będących efektem rozwoju miażdżycy wyróżnić można też: chorobę wieńcową, niewydolność naczyń wieńcowych, zawał mięśnia sercowego, miażdżycę zarostową kończyn dolnych, chromanie przestankowe, zgorzel kończyn dolnych, zaburzenia świadomości i otępienie starcze, zaburzenia widzenia i czucia. Pęknięcie blaszki miażdżycowej odpowiada za gwałtowne objawy, takie jak: ostry zespół wieńcowy, rozwarstwienie aorty, udar mózgu czy zawał serca.

Miażdżyca – przyczyny

Miażdżyca ma charakter procesu zapalnego. Główną rolę w jej powstawaniu odgrywają czynniki uszkadzające śródbłonek naczyń tętniczych. Są to przede wszystkim cholesterol, nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów oraz cukrzyca. Uszkodzenie śródbłonka prowadzi do gromadzenia się złogów pomiędzy śródbłonkiem i warstwą mięśniową naczynia. Powstają blaszki miażdżycowe zwężające światło tętnic, a naczynia krwionośne tracą elastyczność.

Miażdżyca – dieta

Odpowiednia dieta jest jednym z głównych elementów profilaktyki oraz leczenia miażdżycy. Jej nie zastosowanie Nieprzestrzeganie zaleceń dotyczących zdrowej diety wiąże się dużym ryzykiem udaru mózgu czy zawału serca. W profilaktyce i leczeniu miażdżycy należy stosować między innymi dietę o obniżonej zawartości cholesterolu. Jego ilość nie powinna przekraczać 200 mg dziennie. Ograniczyć należy kwasy tłuszczowe nasycone, a zadbać o odpowiednią podaż nienasyconych kwasów tłuszczowych. Przeciwwskazane są też duże nadmierne ilości soli kuchennej – wg WHO dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 5 gramów.

Cholesterol – co jeść, aby był w normie?

Odpowiednio dobrane produkty spożywcze to klucz do zachowania stężenia cholesterolu w normie. Ograniczać należy tłuszcze zwierzęce: smalec, słoninę, a także tłuste mięsa. W zamian do diety powinno się wprowadzić lub zwiększyć ilość tłuszczów pochodzenia roślinnego oraz orzechy. Wskazane są ryby, które są bogatym źródłem kwasów omega – 3. Przeciwwskazane są tłuszcze utwardzone, słone przekąski oraz produkty typu fast food. Dieta powinna być bogata w warzywa, w tym nasiona roślin strączkowych oraz owoce. Korzystnie na stężenie cholesterolu wpływają produkty zbożowe pełnoziarniste. Wśród których warto wspomnieć o płatkach owsianych bogatych w błonnik pokarmowy rozpuszczalny. Zamiast soli warto używać czosnku, cebuli, imbiru, bazylii, natki pietruszki, szczypiorku, koperku, czerwonej papryki i innych przypraw. Należy przy tym pamiętać, że żadna, nawet najlepiej opracowana dieta nie przyniesie oczekiwanego rezultatu bez modyfikacji stylu życia, którego podstawą powinna być regularna aktywność fizyczna dostosowana do wieku i wydolności organizmu.

Źródła:

1. Beręsewicz A., Skierczynska A. Miażdżyca — choroba całego życia i całej populacji krajów cywilizacji zachodniej. Choroby Serca i Naczyń 2006; 3 (1): 1–6.

2. Dobrzyńska M. Historia badań nad miażdżycą oraz rolą diety w patogenezie zmian miażdżycowych. Acta Medicorum Polonorum 2016; 6 (1): 35-40.

3. Kucharska E. Miażdżyca – wybrane aspekty. Przegląd Lekarski 2014; 71 (7): 400 – 402

4. Arent – Piotrowska K. Hipercholesterolemia – zmora dzisiejszych czasów. Co zrobić, by zapobiec jej konsekwencjom w świetle aktualnych zaleceń kardiologicznych. Probl Hig Epidemiol 2018; 99(2): 108-113.