Dieta w chorobie nowotworowej - sprawdź, o czym warto pamiętać.

Wątek niedożywienia i doboru odpowiedniej diety w chorobie nowotworowej stanowi ogromny problem współczesnej medycyny. Eksperci sugerują, by regularnie obserwować apetyt, masę ciała oraz ogólny stan odżywienia pacjentów nowotworowych. Wczesne wykrycie zaburzeń w stanie odżywienia chorego jest bowiem o tyle istotne, że może pozwolić na efektywne wdrożenie leczenia żywieniowego, które przełoży się na poprawę jakości życia pacjenta nowotworowego. Dzięki licznym badaniom specjaliści tworzą diety, na których opierają się zasady wspomagające profilaktykę zachorowań, ale i leczenie wielu chorób cywilizacyjnych naszego wieku. Jedną z nich jest dieta w chorobie nowotworowej. Jakie są jej zasady, na jakich produktach opiera się ta dieta i czy wymaga ona suplementacji – o tym w poniższym artykule.

Jaka dieta przy nowotworach?

Nowotwory hamują fundamentalny proces odnowy organizmu i jego stabilizacji. Rak zatruwa kolejne zdrowe tkanki uniemożliwiając im odnawianie się, przez co w ostateczności obumierają. Jednocześnie zdolność systemu immunologicznego do obrony organizmu zostaje zaburzona. Dlatego ważna jest w tym momencie dieta, która będzie wspierać pozytywne stymulowanie oraz wzmacnianie układu immunologicznego. Pacjenci i ich opiekunowie często zastanawiają się jak wspomóc leczenie, jak powinno wyglądać żywienie w chorobie, co można jeść po chemioterapii czy radioterapii. Obecność nowotworów powoduje, że całkowicie ulegają zmianie potrzeby żywieniowe oraz możliwości przyjmowania pokarmów i przyswajania składników odżywczych.
Dieta w chorobie nowotworowej. Szacuje się, że podaż energii z diety u osoby cierpiącej na nowotwór powinna wynosić od 25 do 30 kcal na kilogram masy ciała na dobę, a podaż białka powinna wynosić około 1-1,5 g na kilogram masy ciała na dobę. Zapotrzebowanie na energię i białko w chorobie nowotworowej jest zmienne, w zależności od stopnia zaawansowania choroby i tempa jej rozwoju. Niemniej jednak utrzymywanie prawidłowego poziomu białka traktowane jest prawie na równi z leczeniem podstawowym i nie należy go lekceważyć. Należy pamiętać o odpowiednim stosunku białka zwierzęcego do roślinnego, a ten powinien wynosić 1:1. Podstawowym źródłem tłuszczy powinny być ryby, chude mięso drobiowe, orzechy i oleje roślinne. Chorzy na nowotwory powinni jeść każdego dnia 5 porcji warzyw i owoców – w formie, w której nie będą powodowały dolegliwości bólowych ze strony przewodu pokarmowego. Równie ważna w chorobie nowotworowej jest podaż witamin i składników mineralnych.
Dieta nowotworowa powinna opierać się na zasadach zdrowego żywienia. Oczywiście ważne jest przy tym by wziąć pod uwagę stadium choroby, wiek chorego, lokalizację guza nowotworowego, czy rodzaj stosowanej terapii. Dieta chorego na nowotwór powinna opierać się na zasadach diety lekkostrawnej, co oznacza rezygnację z ciężkich potraw smażonych, jedzenia wędzonego, produktów konserwowanych oraz ostrych przypraw i używek. Ważne jest przy tym, by oszczędzać zajęty nowotworem narząd, szczególnie gdy choroba nowotworowa dotyczy układu pokarmowego. Chory powinien pić odpowiednią ilość płynów - minimalnie 2 litry dziennie. Nie powinno się wykluczać z diety żadnych składników odżywczych na własną rękę, bez konsultacji lekarskiej. Warto by pamiętać, że im więcej różnorodnych produktów dostarczamy organizmowi, tym mniejsze prawdopodobieństwo rozwoju niedoborów żywieniowych.
Ważne by w diecie chorego unikać substancji o szkodliwym i kancerogennym wpływie na organizm. Są nimi między innymi aflatoksyny ze starych orzechów i spleśniałych ziaren zbóż, heterocykliczne aminy oraz policykliczne węglowodany aromatyczne, które powstają w wyniku przedłużonego grillowania, smażenia w wysokich temperaturach czy w czasie wędzenia. Toksyczne będą również azotany i azotyny stosowane do konserwowania żywności. Dowiedziono również zły wpływ alkoholu i soli kuchennej, która podrażnia błonę śluzową wyścielającą przewód pokarmowy. Sugeruje się unikanie cukrów prostych, a w tym takich produktów jak cukier, wyroby cukiernicze, ciastka, cukierki, ketchup, gotowe sosy i zupy w proszku, płatki śniadaniowe, słodzone wyroby mleczne.
Są też bardzo indywidualne przypadki i zasady diety chorych na raka. W przypadku, gdy chorobą jest rak kątnicy chory powinien unikać produktów z dużą ilością błonnika, warzywa spożywać po obraniu i unikać tych wzdymających, czyli kapusty, cebuli, brokułów, pora, kalafiora czy brukselki. Pacjent powinien również zrezygnować z produktów powodujących gazy, w tym warzyw strączkowych.
Dieta przy nowotworze/ w chorobie nowotworowej w okresie radioterapii, szczególnie jeśli guz znajduje się w obszarze głowy, szyi, przewodu pokarmowego oraz klatki piersiowej, wymaga indywidualnego doradztwa żywieniowego i często doustnej suplementacji. Pomaga to w zapobieganiu występowania zaburzeń stanu odżywienia i konieczności przerywania leczenia. Dieta w chorobach nowotworowych w okresie chemioterapii i w okresie po jej zakończeniu - zaleca się właściwą podaż składników odżywczych oraz aktywność fizyczną, co może powodować konieczność włączenia doustnych suplementów diety, żywienia dojelitowego lub pozajelitowego.
Odpowiednie podejście do żywienia w przypadku choroby nowotworowej może zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań w okresie leczenia operacyjnego. Jest także potrzebne w celu minimalizowania skutków ubocznych leczenia onkologicznego, w tym radio- i chemioterapii. Co więcej - stymuluje układ odpornościowy oraz naturalne siły obronne organizmu do walki z chorobą. Stosowanie diety w chorobie nowotworowej pozwala jednocześnie uniknąć niedożywienia oraz poprawić jakość życia chorych.

Dieta w chorobie nowotworowej – jadłospis    

Jaka dieta przy nowotworach/u osób z rozpoznaniem nowotworu. Nie opracowano dotychczas żadnej diety, która byłaby zalecana wszystkim pacjentom onkologicznym. Jest to kwestia indywidualnych ustaleń, chociażby ze względu na fakt, że terapii towarzyszą często różne dolegliwości, które w poszczególnych przypadkach mają odmienny przebieg i nasilenie. Dieta w przypadku nowotworów złośliwych będzie się różnić w zależności od zajętego narządu. Dieta przy nowotworze złośliwym może opierać się na różnych zasadach, i tak na przykład dieta przy nowotworze jelita grubego, dieta przy nowotworze wątroby czy dieta przy nowotworze żołądka mogą się od siebie różnić. Z kolei dieta przy nowotworze tarczycy/w raku tarczycy powinna być bogata w produkty z jodem, w tym ryby morskie (jak np. dorsz czy mintaj), owoce morza czy wodorosty. Powinny się w niej znaleźć sery i produkty mleczne. Dobrze na pracę tarczycy wpływają też nienasycone kwasy tłuszczowe. Źródłem dobrych tłuszczy są orzechy laskowe i migdały zawierające jod.
Jeśli chodzi o wątek dieta w chorobie nowotworowej jadłospis, to by stworzyć jadłospis dla chorego można skorzystać z gotowych preparatów – tzw. dietetycznych środków spożywczych specjalnego przeznaczenia medycznego. Takie kompletne diety najczęściej występują jako wysokoenergetyczny i wysokobiałkowy płyn. Charakteryzuje go stały skład, dostarczają więc choremu niezbędną ilość białka, tłuszczów, węglowodanów, mikroelementów oraz witamin i mogą stanowić dodatkowe lub jedyne źródło jego pożywienia. Można skorzystać ze standardowej diety, ale także z dietetycznych środków spożywczych dla pacjentów w przebiegu choroby nowotworowej. Rekomendowanym źródłem węglowodanów przy chorobie nowotworowej są pełnoziarniste produkty zbożowe, w tym kasze, ryż, makaron, pieczywo, warzywa i owoce. Nie więcej niż 10% energii powinno pochodzić z cukrów prostych znajdujących się głównie w sacharozie, owocach i słodyczach. Podczas toczącego się w organizmie procesu zapalnego związanego z obecnością nowotworu zwiększeniu ulega zapotrzebowanie na antyoksydanty. Szczególnie ważną rolę odgrywają w tym przypadku witamina C i E, cynk, betakaroten, miedź, magnez, selen i substancje bioaktywne takie jak koenzym Q10, fitosterole i polifenole.
Odżywianie w chorobach nowotworowych powinno być traktowane jak integralna część leczenia.

Suplementy diety przy nowotworach

Podchodząc do wątku suplementy diety przy nowotworach warto wiedzieć, że suplementacja na własną rękę – w celu zapobiegania lub leczenia nowotworu – może przynieść więcej szkody niż pożytku. W trakcie terapii onkologicznej bez względu na to czy jest to chemioterapia, immunoterapia czy hormonoterapia, nie należy stosować preparatów zawierających zioła, wyciągi roślinne, witaminy czy składniki mineralne ze względu na ryzyko wystąpienia interakcji z lekami przeciwnowotworowymi.
Skutki uboczne stosowania suplementów mogą wyrządzić ogromną szkodę. Dla przykładu amigdalina przyjmowana dożylnie lub w postaci tabletek stwarza ryzyko zatrucia cyjankami, do których jest metabolizowana w organizmie człowieka. Może to powodować uszkodzenie wątroby i szpiku, niewydolność nerek czy powodować małopłytkowość. Amigdalina, która naturalnie znajduje się np. w pestkach moreli może nasilać skutki uboczne leczenia onkologicznego, w tym biegunki, nudności, wzdęcia wymioty. Również duże dawki witaminy C pod postacią tabletek lub wlewów dożylnych mogą powodować biegunki, wywołać kamicę nerkową u osób z predyspozycjami do tej choroby. Co więcej - może też obniżyć skuteczność chemioterapii i radioterapii. Popularna roślina, jaką jest dziurawiec w połączeniu z prowadzoną radioterapią może prowadzić do ciężkich uszkodzeń skóry i wątroby, a poza tym wchodzi interakcje z lekami podawanymi podczas chemioterapii. Dlatego temat suplementacji w chorobie nowotworowej jest wątkiem indywidualnym, który kategorycznie powinien być skonsultowany z lekarzem.

Źródła:
ESPEN, Clinical nutrition in cancer, https://www.espen.org/files/ESPEN-Guidelines/ESPEN-practical-guideline-clinical-nutrition-in-cancer.pdf
Koper K., Żywienie w chorobie nowotworowej, Wydawnictwo PZWL; Warszawa; 2021; 44-52;
Muscaritoli M., et al., ESPEN practical guideline: Clinical Nutrition in cancer, Clinical Nutrition; 40.5; 2021; 2898-2913;
Portal onkologiczny Zwrotnik Raka:
https://www.zwrotnikraka.pl/dieta-przeciwnowotworowa/ https://www.zwrotnikraka.pl/suplementacja-w-chorobie-nowotworowej/
Rock C., American Cancer Society guideline for diet and physical activity for cancer prevention, CA: A Cancer Journal for Clinicians 2020; 70(4): 245-270;
Strona internetowa Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej, https://ncez.pzh.gov.pl
Szawłowski A., Sobocki J., Gromadzka-Ostrowska J., et al., Żywienie w chorobach nowotworowych, Wydawnictwo PZWL; Warszawa; 2019; 56-84.