Układ białokrwinkowy jest odpowiedzialny za ochronę organizmu przed różnymi patogenami. Składa się on z kilku populacji komórek, do których zaliczają się: granulocyty, limfocyty oraz monocyty. Krwinki białe różnią się wyglądem i pełnioną funkcją. Granulocyty biorą udział w zwalczaniu infekcji bakteryjnych, pasożytniczych, reakcjach alergicznych oraz przy współudziale limfocytów odgrywają ważną rolę w niszczeniu wszelkich patogenów i ciał obcych. Limfocyty występują w postaci limfocytów B oraz, limfocytów T oraz komórek NK zwyczajowo zaliczanych do limfocytów - populacje te odpowiadają kolejno za powstawanie odpowiedzi typu humoralnego (wytwarzanie przeciwciał) oraz, typu komórkowego (mają bezpośredni udział w likwidacji obcych komórek) oraz odpowiedź cytotoksyczną skierowaną przeciw komórkom nowotworowym, bądź zakażonym przez wirusy. Monocyty to komórki, które po przejściu do odpowiednich tkanek przeistaczają się w makrofagi mające właściwości żerne. Szerokie spektrum zadań pełnionych przez wymienione rodzaje komórek pozwala im skutecznie pełnić funkcje obronne w organizmie człowieka.
Leukopenia - przyczyny
Całkowita liczba leukocytów we krwi obwodowej wynosi prawidłowo 4000- 10 000 komórek/µl. Zmiany ich całkowitej liczebności są zwykle następstwem zmian ich największych subpopulacji- neutrofilów i limfocytów. W przypadku obniżenia liczby neutrofilów <1500/µl mówi się o neutropenii, natomiast obniżenie liczby limfocytów <1000/µl nazywamy limfocytopenią. Wyróżnia się następujące mechanizmy powstawania neutropenii:
Marginalizacja w naczyniach krwionośnych (peudoneutropenia) związana ze zmienną dystrybucją neutrofilii w organizmie człowieka.
Niedostateczne lub nieefektywne wytwarzanie granulocytów. Zjawiska te bywają jednym z objawów ogólnej niedomogi szpiku, np. w przebiegu wrodzonych zespołów uwarunkowanych genetycznie, niedoborów pokarmowych, alkoholizmu, niedokrwistości aplastycznej, a także nowotworowych chorób układu krwiotwórczego - białaczek, zespołów mielodysplatycznych, chłoniaków. Przejściowy zanik funkcji szpiku powodują również leki, szczególnie przeciwnowotworowe, dlatego leukopenia może być jednym z działań niepożądanych chemioterapii.
Przyspieszona eliminacja lub niszczenie granulocytów obojętnochłonnych. Nadmierne niszczenie leukocytów, często w połączeniu ze zmniejszeniem ich produkcji w szpiku, występuje często w przebiegu infekcji, a szczególnie po zakażeniach wirusowych (grypa, ospa, świnka, różyczka, mononukleoza, infekcja wirusem cytomegalii, HIV, wirusowe zapalenie wątroby), rzadziej w przebiegu atypowych infekcji bakteryjnych takich jak gruźlica czy bruceloza. Neutropenia immunologiczna, wynikająca ze zwiększonego niszczenia neutrofilów i ich prekursorów może rozwinąć się w przebiegu wielu chorób z autoimmunizacji takich jak: nadczynność tarczycy, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, ziarniakowatość z zapaleniem naczyń. Także stany związane z powiększeniem śledziony (splenomegalia) przebiegają ze zwiększoną eliminacją neutrofilii w jej układzie żernym. Neutropenię wywołują również niektóre leki, takie jak: trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD), środki immunosupresyjne (mykofenolan mofetylu), niektóre antybiotyki (Biseptol- trimetoprim/sulfametoksazol) i leki przeciwwirusowe (gancyklowir) – mechanizm wystąpienia neutropenii w wyniku stosowania leków zazwyczaj pozostaje złożony i wynika z upośledzenia czynności szpiku, a także reakcji immunizacyjnej.
Zwiększona migracja dotkankowa neutrofilów, np. w sepsie lub ciężkich oparzeniach.
Rzadszym zjawiskiem jest limfocytopenia, której etiologia bywa bardzo zróżnicowana. W skali światowej najczęstszą przyczyną niedostatecznego wytwarzania limfocytów jest niedożywienie białkowo-energetyczne, co jednak nie jest zbyt częste w naszej szerokości geograficznej. Do przyczyn limfocytopenii możemy zaliczyć zakażenia wirusowe (m.in. zaawansowana infekcja HIV), choroby autoimmunologiczne (w tym układowe choroby tkanki łącznej np. toczeń, twardzina układowa), stan po leczeniu glikokortykosteroidami oraz choroby związane z ich podwyższonym stężeniem we krwi (np. zespół Cushinga). Również nowotwory układu krwiotwórczego, a także chemioterapia, radioterapia, leczenie przeciwciałami monoklonalnymi mogą powodować znaczne obniżenie liczby limfocytów.
Leukopenia - objawy
Brak jest jednak bardziej specyficznych objawów obniżenia ogólnej liczby krwinek białych. W przypadku miernie obniżonej liczbie komórek odpornościowych chory może nie odczuwać żadnych dolegliwości. W przebiegu znacznej leukopenii uwagę zwracają nawracające infekcje, zwykle w obrębie układu oddechowego, jamy ustnej i gardła. Na języku może być obecny szaro białawy nalot, mogą pojawić się afty i inne zmiany wrzodziejące w jamie ustnej, którym towarzyszy przykry zapach. W przypadku agranulocytozy (neutrofile poniżej 500/ul) pojawiać się mogą gwałtownie postępujące, zagrażające życiu infekcje, takie jak: sepsa, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, grzybicze zapalenia dolnych dróg oddechowych.
Leukopenia - leczenie
Leukopenia nie jest chorobą samą w sobie, lecz jest objawem pewnej dysfunkcji układu biało krwinkowego. Ważne jest przeprowadzenie odpowiedniej diagnostyki i diagnoza, która wykonuje lekarz hematolog następnie leczenie w sposób ukierunkowany ewentualnej choroby podstawowej. W przypadku, gdy leukopenia jest działaniem niepożądanym leku, należy rozważyć jego zamianę lub odstawienie.
Pacjent powinien podejmować działania, które będą obniżały ryzyko infekcji, takie jak: odpowiednie odżywianie, spożywanie produktów odpowiednio obrobionych termicznie, unikanie probiotyków, serów pleśniowych, świeżych warzyw i owoców, częste mycie rąk, wzorowa higiena jamy ustnej, unikanie dużych skupisk ludzkich oraz niekontaktowanie się z osobami potencjalnie zakaźnymi, dostateczna ilość snu. W przypadku agranulocytozy, konieczna może być hospitalizacja z izolacją od otoczenia oraz profilaktyczne stosowanie antybiotyków i leków przeciwgrzybiczych. Neutropenia, a w szczególności agranulocytoza z gorączką jest potencjalnym stanem zagrożenia życia i zwykle wymaga, jak najszybszego, dożylnego leczenia antybiotykami. Wspomagająco, w zależności od przyczyny neutropenii, konieczne może być podawanie środków stymulujących granulocytopoezę, takich jak GCSF (czynnik wzrostu kolonii granulocytów).
Źródła:
1. Tadeusz Robak, Krzysztof Warzocha: Hematologia. Gdańsk 2016. ISBN 978-83-65476-41-8
2. https://www.medicalnewstoday.com/articles/320299.php
3. Abas Abul K ,Aster Jon C. ,Kumar Vinay Robbins Patologia
4. Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2014. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2014. ISBN 978-83-7430-405-4
Data dodania:
Artykuły powiązane
Goździki – zdrowie w sezonie jesienno-zimowym
Goździki działają antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie, wspomagają też odporność, dlatego tym bardziej powinny znaleźć miejsce w kuchni w sezonie jesienno – zimowym. Sprawdź działanie goździków i dowiedz się komu goździki będą szczególnie pomocne!
Wulwodynia, czyli chroniczny ból miejsc intymnych. Sprawdź, czy można z nią skutecznie walczyć!
Wulwodynia to chroniczny ból miejsc intymnych, którego przyczyną często jest nadmierne napięcie mięśni. W jej leczeniu stosowana jest między innymi fizjoterapia.
Jesień: przeziębienie i grypa
Jesień to czas szczególnie częstych infekcji. O tym, o co szczególnie warto zadbać w sezonie przeziębień, opowiada lekarz internista.
Sporysz: skuteczny lek czy groźna trucizna?
Sporysz – mała niepozorna przypominające ziarno zboża ciemnobrązowa ‘narośl’ na kłosie żyta powodująca skażenie ziarna substancjami toksycznymi. W przeszłości jego nieświadome spożycie powodowało silne halucynacje i niebezpieczne choroby.
Ketony w moczu - czy to groźne?
Badanie ogólne moczu tak jak i inne testy laboratoryjne i badania obrazowe, powinny być zawsze interpretowane przez lekarza. Warto jednak dowiedzieć się czym są ketony i z czym może być związana ich obecność w moczu.